Oefening Het Business Model Canvas als hulpmiddel voor reflectie

De wereld is voortdurend aan het veranderen. Wanneer je zelf stil blijft staan en niet mee verandert, bestaat er een goede kans dat je aan relevantie verliest. Als telefoonbouwer Nokia de veranderingen had erkend van de slimme telefoon dan hadden we allemaal één van hun apparaten in ons handen. Zo nu en dan eens stilstaan bij je bedrijf is niet alleen slim, maar ook noodzakelijk.

Het Business Model Canvas is een veelgebruikt model om je zaak, beroepspraktijk of organisatie te analyseren. Het model helpt verbindingen te leggen tussen de verschillende onderdelen van je bedrijf en is daarmee ook een handzaam gereedschap om te reflecteren. In het canvas tref je namelijk een overzicht van alle voor je organisatie of praktijk belangrijke onderwerpen. Met het canvas kun je de helikopterview nemen en van bovenaf strategische afwegingen maken.

Een businessmodel in de cultuursector wordt in de praktijk doorgaans niet ontworpen of bedacht maar vooral voortdurend verfijnd. Omstandigheden en ambities dwingen soms tot aanpassingen in een model. Wanneer je bijvoorbeeld nieuwe klanten wilt verwerven is het best waarschijnlijk dat je dan ook eens kijkt naar hoe en waar je jezelf presenteert, je marketingstrategie weer eens onder de loep neemt en misschien zelfs aanpassingen doet in je waarde propositie.

Om met het canvas te kunnen reflecteren is het belangrijk om eerst eens het model in te vullen en een goede weergave te hebben van de huidige stand van zaken. Misschien heb je er in het verleden al eens eentje gemaakt, pak die er dan weer bij. Een eerste blik zal je meteen al duidelijk maken dat er sindsdien al weer flink wat veranderd is. Prima, dan is er dus meteen al heel wat te reflecteren.

Zeker wanneer je een beetje vertrouwd bent met het canvas, is het best raadzaam om het eens in de zoveel tijd weer eens onder de loep te nemen. De wereld is tenslotte voortdurend aan verandering onderhevig, er komen steeds nieuwe tools, ontwikkelingen en nieuwe organisaties bij waar je iets mee ‘moet’ (of niet). Denk alleen maar even aan wat er sinds de laatste crisis allemaal is veranderd (bv. noodzaak voor nieuwe verdienmodellen, digitalisering, nieuwe fondsen, hybride ondernemingsvormen). Het canvas kan je helpen om te inventariseren hoe je je tot al deze zaken kunt verhouden. En nu en dan een aanpassing of verscherping maken op je businessmodel is verstandig.

Ga je voor het eerst met het canvas aan de slag? Probeer dan zo helder mogelijk je huidige situatie in het canvas te vangen. Beantwoord in elk van de 9 velden, kort, zo kernachtig en zo precies mogelijk, de hoofdvragen in het canvas.

1. Waardepropositie: Wat is jouw cadeau aan de wereld?
2. Kanaal of podium: Hoe/waar lever jij je product of dienst bij je klanten of doelgroep?
3. Klantrelatie: Op welke wijze onderhoud je het contact met je klanten?
4. Klant of doelgroep: Wie zijn de afnemers/gebruikers van jouw cadeau?
5. Opbrengsten: Wat is je verdienmodel? Waar bestaan je opbrengsten uit?
6. Activiteiten: Wat zijn je activiteiten waarmee je je cadeau vormgeeft?
7. Hulpbronnen: Wat zijn de bronnen en vaardigheden waarmee je je activiteiten vorm geeft?
8. Partners: Wie zijn de partners die je helpen je activiteiten en je hulpbronnen vorm te geven?
9. Kosten: Wat zijn je belangrijkste kostenposten?

Reflecteren

Heb je het canvas ingevuld, dan kun je nu aan de slag met reflecteren, jezelf bevragen, je praktijk beschouwen en misschien al toekomen aan het scherper stellen. Pak er dus meteen pen, papier en of post-its, of een online tool bij om je invallen vast te houden. Goede kans dat je er later nog wat mee wilt doen.

In grote lijnen valt het canvas op te splitsen in drie grotere onderdelen; onderaan de twee velden met de kosten en opbrengsten, links je eigen organisatie (de back-office) met alles wat je nodig hebt om je waarde propositie te kunnen realiseren en rechts de velden die gezamenlijk je marketingstrategie vormen.

Hier komt misschien dus al meteen de eerste vraag bovendrijven. Waar op het canvas ga je beginnen? Of beter wellicht, waar schuurt het op het moment? Of nog anders, waar wil je verbeteren of waar zie je kansen? Het canvas kent geen vast beginpunt, alle velden staan met elkaar in verband. Waar je begint, maakt dus ook inhoudelijk niet uit, sla alleen geen velden over, ze zijn allemaal onderdeel van je praktijk.

De back-office / je organisatie

De back-office. In het canvas de plek waar je na kunt denken over je partners, de manier waarop je produceert, jezelf organiseert en waar je je hulpbronnen beheert. Vragen die je zou kunnen stellen zijn dan ook:

In hoeverre dragen mijn partners bij aan de realisatie van mijn activiteiten? Is iedereen die ik in het vak partners invul nog steeds relevant? Misschien heb je ook nog wel behoefte aan een partner voor een specifiek doel wat je wilt bereiken? Fondsen vallen binnen het BMC doorgaans ook onder partners dus is de vraag of er de afgelopen periode eigenlijk nog fondsen bij zijn gekomen die voor jou relevant zijn ook op zijn plek. Partners zijn enorm belangrijk in je organisatie, zonder hen zou je organisatie waarschijnlijk meteen mank lopen. Wanneer heb je eigenlijk voor het laatst serieus inhoudelijk contact met ze gehad? Misschien hebben ze wel nieuwe diensten of producten die een bijdrage aan je propositie zouden kunnen zijn.

Onder hulpbronnen op het canvas vallen ook je vaardigheden en die van je eventuele personeel. Is iedereen optimaal toegerust op zijn taak? Zijn er opleidingswensen of is er noodzaak voor nieuwe inspiratie? Nieuwe opleidingen/workshops, volgen kunnen ook inspiratie bieden die zowel je organisatie als je waarde propositie enorm kunnen versterken. Misschien liggen in dit veld ook wel vraagstukken rondom de omgang met de verschillende codes die er in de sector zijn en de manier waarop je die laat landen in je organisatie (denk aan de code diversiteit en inclusie of die rondom governance).

Ook op het vlak van je faciliteiten of kapitaalgoederen kun je vergelijkbare vragen stellen. Werkt alles nog naar behoren of zijn er zaken afgeschreven of moeten er (vervangings-)investeringen gedaan worden? Zijn er nieuwe technologieën beschikbaar die je eens zou moeten onderzoeken?

Ook waar het je kernactiviteiten betreft, zijn er vraagstukken die je eens wat nader kunt beschouwen. Om te beginnen natuurlijk de vraag of al je activiteiten nog steeds goed aansluiten op het realiseren van je waarde propositie. Of zijn er ook activiteiten die eigenlijk niet zo veel toevoegen? En daarnaast organiseer je die ook op de meest efficiënte manier of zijn er in de afgelopen periode misschien wel veel slimmere methoden ontdekt die jij ook zou kunnen toepassen? Wat zou dat voor consequenties hebben op de workflow? Wanneer je tot de conclusie komt dat het misschien wel beter zou kunnen, moet je misschien ook even terugkijken naar de je hulpbronnen of partners. Mogelijk zou je met een cursus of ondersteuning van een partner je proces al kunnen versterken.

Je marketingstrategie

De velden in dit deel van het canvas draaien om de wijze waarop je de waarde propositie bij je publiek of klant brengt. Hoe zorg je ervoor dat jouw cadeau terecht komt bij die klant/doelgroep die het ook echt waardeert (ook financieel).

In het veld kanaal of podium gaat het om de plek (fysiek of virtueel) waar je in contact komt met je klant of doelgroep. Al naar gelang je praktijk kan dat een echt podium zijn, een website, een vorm van social media of een ander platform. Hier kun je je dan ook afvragen of jouw kanaal je ook daadwerkelijk in contact brengt met die klant die jouw propositie waardeert. Heb je trouwens gereedschappen om dat te toetsen en kun je er mee omgaan? Kan je publiek je goed vinden? Zijn er misschien nog andere podia waar je gebruik van zou kunnen maken? Misschien is er wel een nieuw platform waar jouw propositie nog beter tot zijn recht komt.

Bij klantrelatie is het de toon van je communicatie die centraal staat, de manier waarop je communiceert over je propositie. Hierbij kun je je dus afvragen of je het verhaal van je propositie goed over het voetlicht kunt brengen en de afbeeldingen die je gebruikt je daarbij goed ondersteunen. Natuurlijk is het hierbij ook de vraag hoe je daadwerkelijk met je klanten omgaat. Verloopt de afwikkeling van je diensten en producten goed of krijg je wel eens klachten? Keren klanten bij je terug en smeed je duurzame relaties? Of zijn het allemaal incidentele klantcontacten? Wil je daar iets in veranderen?

Klanten of doelgroepen kunnen natuurlijk enorm uiteen lopen. In dit veld is het vooral van belang dat je ze goed kunt definiëren. Hoe goed ken je je klanten eigenlijk? Weet je wat hun bezig houdt? En als je dat weet, speel je daar dan op in met je propositie? Hoe beter jij je klanten kent, hoe scherper je communicatie kan zijn en hoe beter je weet van welke podia je gebruik kunt maken.

Over marketing en promotie zijn halve bibliotheken volgeschreven en er zijn vele methodieken die je zou kunnen toepassen om meer inzicht te krijgen in klanten, wat ze bezig houdt en hoe je ze kunt motiveren. Wil je wat dieper in deze materie duiken, kan het interessant zijn om je eens verder te verdiepen in zaken als klantprofielen en klantreizen (customer journey) en daarmee wat marktonderzoek te doen.

Kosten en opbrengsten

Bij het veld kosten is er natuurlijk altijd de vraag of er geen overbodige posten tussen zitten. Kun je scherper begroten, efficiënter investeren? Om er eens anders naar te kijken, zou je je ook kunnen afvragen welke posten je misschien zou moeten ophogen. Wat zou het betekenen wanneer je meer geld zou (kunnen) uitgeven aan een bepaalde post? Kun je daarmee misschien wel meer activiteiten uitvoeren, of ze beter uitvoeren? Verruimen van je middelen kan tenslotte namelijk ook een stimulans zijn voor je praktijk. Hoe die extra middelen te vergaren is dan een volgende stap.

Bij het reflecteren op opbrengsten is het sowieso relevant om naar je verdienmodel te kijken. Op welke manier verkoop je diensten of producten en in hoeverre werkt het verdienmodel goed of goed genoeg. Daarnaast is het ook interessant om te kijken naar de niet-financiële opbrengsten. Waar lever je met je activiteiten nog meer opbrengst of impact op. Dat kun je intern afwegen, waar haal ik plezier uit, maar ook extern, wat breng ik teweeg bij anderen? Van daaruit kun je weer twee nieuwe vragen stellen. Intern gericht: als ik daar zoveel plezier uithaal, zou ik ook niet eens kunnen nadenken of ik vaker dat type activiteiten kan doen, misschien met een ander verdienmodel? En extern gericht: als ik zoveel impact genereer, kan ik daar dan ook niet geld voor of uit verwerven?

De waarde propositie staat centraal en sluit zo aan op alle andere velden dat je hem bijna niet los kunt beschouwen. Het is binnen de culturele sector ook niet zo gebruikelijk daar veel aan te sleutelen. Een kunstproduct, of dat nu een voorstelling of concert is, een expositie of een schilderij kent zo zijn eigen artistieke waarde die je mooi vind of niet. Suiker of zout toevoegen om het beter te laten smaken, doe je doorgaans niet. De propositie in het canvas kan echter ruimer zijn. Kunst refereert tenslotte altijd naar de wereld waarin we leven. Juist die maatschappelijke relevantie kun je dan ook vanuit business oogpunt bevragen. Resoneert je kunstproduct of dienst voldoende in het huidige tijdsgewricht of samenleving? Kan ik die resonantie nog verder versterken? Kwalitatief verbeteren?

Tenslotte

Elke praktijk is anders, en elk businessmodel is dat ook, maar hou je ogen open voor ideeën van anderen. Het kan je inspireren weer eens anders naar je eigen praktijk te kijken.

Wil je sparren over een van de onderdelen van je canvas of de vragen die je daarbij moet stellen? Onze adviseurs staan voor je klaar. Kom in contact via de helpdesk.