Dossier Mecenas en mecenaat

Hoe denkt een mecenas of filantroop? Waarom geeft zo’n vermogend persoon geld aan een kunstenaar? En, hoe vind je als maker een gulle gever? Mecenaat heeft in elk geval in eerste instantie weinig met geld te maken, maar alles met het opbouwen van een netwerk en aangaan van relaties. Voor de meeste kunstenaars, creatieve makers en culturele organisaties liggen hier nog mooie kansen. Het vraagt echter wel om veel inspanning en geduld. En, last but not least, weten welke waarde jij biedt.

Wat is een mecenas en het mecenaat?

Een mecenas draagt belangeloos bij aan het algemeen nut. Dit doet hij of zij vanuit ideële motieven. De functie van een mecenas heet mecenaat. Een mecenas kan een particulier, ondernemer of zelfs bedrijf (corporate giving) zijn.

Giften zijn voor veel culturele organisaties, individuele kunstenaars en creatieve makers een belangrijke inkomstenbron. In tegenstelling tot de werving van kleine giften richt de grote giftenwerving zich op een klein aantal particuliere schenkers, mecenassen of, zoals de Amerikanen het noemen ‘major donors’.

In de basis is het mecenaat belangeloos en verschilt op dit vlak met fondsenwerving waarbij uitgesproken doelstellingen zijn, en sponsoring wat een zakelijke uitruil is. In de praktijk zijn er natuurlijk altijd wel belangen, zoals persoonlijke eer, aanzien of een ander motief. Waar vroeger de mecenas meer als beschermheer of -vrouwe de kunstenaars steunde met financiële middelen, heeft het concept tegenwoordig een bredere invulling gekregen.

Wat voor type mecenassen zijn er?

Wanneer je op zoek bent naar financiering moet je altijd rekening houden met wat ‘de andere kant’ belangrijk vindt en verwacht van jou. Het is daarom belangrijk om de verschillen en de verschillende waardeoriëntaties te kennen.

Sjarel Ex, directeur van Museum Boijmans van Beuningen, heeft het over maar liefst vijf verschillende type mecenassen:

• De anonieme verzamelaar doet, vaak in stilte, schenkingen met ofwel de ‘koude hand’, na zijn of haar dood, ofwel met de ‘warme hand’, dat wil zeggen, tijdens het leven.
• De connaisseur heeft bepaalde kunsthistorische expertise en beseft dat de kunst van eeuwige waarde is en daarom steun behoeft.
• De belegger is naast verzamelaar ook een handelaar. Deze persoon let ook op marktwaarde en wil, in meer of mindere mate, winst behalen.
• De idealist is iemand die verbanden ziet en maakt tussen kunst en andere disciplines zoals geschiedenis en literatuur.
• De weldoener is enthousiast en daadkrachtig maar heeft soms moeite met structuur en begeleiding.

Bron: BA scriptie Universiteit Utrecht van S.E. Langejan: 'De Moderne Mecenas: Over (on)voorwaardelijke liefde voor de kunst', 2014.

Het bedrijfsmecenaat kan zitten op de grens van sponsoring en puur mecenaat. Bij sponsoring wordt een directe tegenprestatie verwacht, en hoewel dat bij het bedrijfsmecenaat in principe niet het geval is, verwacht men vaak toch iets. Denk bijvoorbeeld aan imagoverbetering of naamsbekendheid. Lees ook eens ons dossier Sponsoring.

Geefmotieven

Een aantal geefmotieven in het mecenaat, en specifiek in de kunst- en cultuursector, is vrij algemeen en goed om in gedachten te houden als je contact zoekt met een potentiële gever:

• Mensen geven vaak pas nadat ze worden gevraagd. De bal ligt dus in de eerste plaats bij jou. Zorg ervoor dat er een vertrouwensrelatie is opgebouwd voordat je een concrete geefvraag voorlegt. En dat je goed kan verwoorden waarom je het vraagt.
• Er wordt meer gegeven naarmate het gevoel van urgentie groter is. Leg dus altijd de relatie tussen degene aan wie je de vraag voorlegt en het belang van het doel.
• De gever wil het gevoel hebben dat zijn of haar bijdrage het verschil maakt. Speel daarop in.
• Donateurs en vooral ‘grote gevers’ voelen doorgaans een grote affiniteit met het doel waaraan gegeven wordt. Die inhoudelijke betrokkenheid is een belangrijk geefmotief.
• Je voelt je goed als je geeft. Deze psychologische beloning is prettig.

Bron: ‘De zeven regels van succesvolle private fondsenwerving’.

De film 'De Moderne Mecenas' schetst een beeld van een groep schenkers, die zich belangeloos inzet voor cultuur in Nederland. Wat drijft hen om dit te doen? En wat brengen ze allemaal voor moois teweeg met hun betrokkenheid?

Welke vormen van mecenaat zijn er?

Het mecenaat kunnen we grofweg in vijf categorieën indelen:

Wie past het beste bij wie?

Het zal je niet verbazen, maar als kunstenaar, creatieve maker of culturele organisatie heb je de mecenassen niet voor het uitkiezen. Meer dan 7 op de 10 potentiële ‘major donors’ zal niet ingaan op het verzoek tot het doen van een grote gift. Laat je dus vooral niet uit het veld slaan als de eerste mensen ‘nee’ zeggen.

Voor de mecenas is niet elk kunstproject of culturele organisatie even ideaal. De manier waarop geld, of iets anders, wordt gegeven kan verschillende impact hebben op zijn of haar missie of portemonnee. Deze kennis is niet alleen belangrijk voor de gevers, maar ook voor de ontvangers. Dit helpt bij het zoeken en selecteren van een mecenas die bij jóu past.

Leve het Geven onderzoekt hoe creatieve professionals optimaal kunnen profiteren van de bloeiende culturele filantropie in Nederland. Zij delen hun inzichten en tips met jou.

Wil je leren wat grote gevers verwachten? Filantropie in Nederland heeft een grootschalig onderzoek ‘Grote gever onderzoek’ gedaan. Het doel is om grote gevers en non-profit organisaties beter op elkaar aan te sluiten.

Het interdisciplinaire veld Mecenaatstudies aan de Universiteit Utrecht onderzoekt geefrelaties tussen kunstenaars en weldoeners. Zij publiceren regelmatig blogs en de laatste onderzoeksresultaten op het online Kennispunt Mecenaatstudies

Aan de slag

Wil je een artistiek idee realiseren en heb je geld nodig dat je mag houden om de kosten te dekken? Bekijk dan ons advies voor kunstenaars en creatieve makers: de uitvoering van je idee of het onderzoeken, ontwikkelen en testen van je idee

Of ons advies voor culturele organisaties: het realiseren van een project of het onderzoeken, ontwikkelen en testen van een project

Pas onze handleiding toe over het opbouwen van een relatie met een mecenas.

Of bekijk dit artikel waarin experts hun inzichten delen over de kunst van het vragen naar geld.

Inspiratie & voorbeelden

De volgende voorbeelden geven een beeld hoe het mecenaat in zijn werk kan gaan.

Lees ook het interview met Wouter van Ransbeek, tot 1 januari 2022, artistiek directeur van International Theater Amsterdam (ITA). Een gesprek over de realisatie van ITALive met hulp van o.a. een grote basis van particuliere investeerders.