Rechtsvormen spelen een rol bij de keuze van financieringsbron en financieringsvorm. Maar wat is een rechtsvorm, welke rechtsvormen zijn er en hoe kies je de juiste om je activiteiten te ontplooien? Met een
Een rechtsvorm wordt wel omschreven als de juridische vorm die gekozen wordt voor een organisatie of bedrijf. Je kunt in principe binnen elke rechtsvorm een cultureel doel dienen. Sommige vormen liggen meer voor de hand dan andere. Daarover straks meer. Eerst verder met de soorten rechtsvormen. Onderscheid wordt gemaakt tussen rechtsvormen met en zonder rechtspersoonlijkheid.
Een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid, kortweg ‘rechtspersoon’, kan net als een natuurlijk persoon rechten en plichten aangaan. Het grote verschil is dat bij een rechtspersoon het zakelijke vermogen en het privévermogen gescheiden zijn. Hierdoor ben je in principe niet aansprakelijk met je privébezit voor het handelen van de organisatie. Let op: er zijn een aantal uitzonderingen.
De meest voorkomende rechtsvormen in de culturele sector zijn voor kunstenaars en creatieve makers de eenmanszaak/bv en voor culturele organisaties met een ideëel of sociaal doel de stichting. Hieronder de verschillende rechtsvormen op een rij:
Rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid (kortweg: rechtspersonen):
Rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid:
De KVK heeft ook een overzicht van alle rechtsvormen op hun website staan. En dit handig Schematische overzicht rechtsvormen (PDF).
Welke rechtsvorm heeft een fonds? Een vermogensfonds is een stichting of organisatie waar geld ingezameld, beheerd en/of verdeeld wordt. Een fonds kan publiek zijn, waarbij de overheid de functie heeft als geldverschaffer. Zij bepaalt de kaders en de besluiten zijn vatbaar voor bezwaar en beroep. Een voorbeeld is het Fonds Podiumkunsten.
Andere fondsen zijn privaat waarbij particulier geld wordt ingezet. Het is een onafhankelijke, non-profitorganisatie met eigen vermogen en/of structurele inkomstenbron, die steun biedt aan projecten, organisaties en individuen. Publieke en private fondsen vullen elkaar steeds vaker aan om hun slagkracht in bijvoorbeeld de culturele sector te vergroten. Bekijk ook eens het dossier Cultuurfondsen in Nederland.
Welke rechtsvorm het meest geschikt is hangt af van je situatie, hoe je je onderneming wilt inrichten en je doel. Voor een weloverwogen beslissing zijn een aantal aspecten van belang: oprichting, doel, financiering, aansprakelijkheid en belastingen.
Het oprichten van een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid is in principe vormvrij, al is een schriftelijk (eventueel notarieel) contract wel wenselijk. Rechtspersonen dienen in principe opgericht te worden door middel van een notariële akte.
Ben je een kunstenaar of creatieve maker die voornamelijk alleen werkt en draait het vooral om het creëren van je eigen werk? Dan ligt een eenmanszaak (of een bv als je een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid verkiest) voor de hand.
Wil je een rechtspersoon oprichten die een maatschappelijk, ideëel of sociaal doel nastreeft? Dan is een stichting de meest passende rechtsvorm.
In de cultuursector wordt de stichting het meest gebruikt als rechtsvorm. Dit omdat veel mensen die in de cultuursector een rechtsvorm oprichten, dat doen omdat ze van plan zijn ermee subsidie aan te vragen. Veel subsidieverstrekkers hebben hun eisen en procedures aangepast op stichtingen, en zijn gewend met stichtingen te werken. Dit maakt de stichting voor veel oprichters een voor de hand liggende keuze.
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat andere rechtsvormen geen goede keuze kunnen zijn, maar het is verstandig om in de keuze voor een rechtsvorm rekening te houden met de financieringsbronnen die je in gedachten hebt, en wat zij van je vragen.
Denk je dat een stichting iets voor jou is? Lees hier meer over het oprichten van een stichting.
De rechtsvormen spelen een rol bij de keuze van een financieringsbron. In Nederland is de keuze voor een stichting (volgens schattingen is meer dan driekwart van de culturele organisaties een stichting) vaak een automatisme; wie iets maatschappelijks wil realiseren denkt in eerste instantie aan deze rechtsvorm, of wordt door derden in die richting geadviseerd. Soms terecht, bijvoorbeeld wanneer men in aanmerking wil komen voor de goed doelstatus (ANBI), soms ten onrechte.
De stichtingsvorm biedt zekerheid en vertrouwen aan financiers. Mogelijke winst wordt namelijk niet uitgekeerd, maar moet worden ingezet ter verwezenlijking van het doel van de stichting. Daarentegen biedt de stichting bijvoorbeeld geen mogelijkheden om aandelen uit te geven, het vermogen kan namelijk niet vervreemd worden en zit in de spreekwoordelijke ‘dode hand’.
Culturele ondernemers die participatiekapitaal zoeken om investeringen te doen of uit te breiden, kunnen in een dergelijk geval geen gebruik maken van deze financieringsbron. Wanneer voor een bv (of coöperatie) wordt gekozen is dit weer wel mogelijk. Houd bij een bv echter in gedachten dat dit pas interessant is, wanneer een behoorlijke omzet wordt gegenereerd. Ook kunnen bv’s doorgaans niet in aanmerking komen voor bijdragen van fondsen, tenzij de statuten de continuïteit van de culturele doelstelling waarborgen en bepalen dat eventuele winsten weer in de culturele onderneming worden geïnvesteerd.
Kortom: bij het opzetten of ontwikkelen van een organisatie of culturele onderneming dient rekening te worden gehouden met de voor- en nadelen van de financiering van een bepaalde rechtsvorm.
De keuze van een rechtsvorm is ook bepalend voor andere zaken, bijvoorbeeld aansprakelijkheid. Bij een eenmanszaak en vennootschap onder firma (vof) valt het zakelijk vermogen samen met het privévermogen en zijn de ondernemers privé aansprakelijk voor de schulden van het bedrijf. Bij een bv in de regel niet. Evenmin bij een stichting: in principe is de stichting aansprakelijk voor schulden. In een aantal gevallen wordt van deze stelregel afgeweken, waarvan de belangrijkste reden ‘onbehoorlijk bestuur’ (artikel 2:9 BW) is. Lees meer over aansprakelijkheid.
Met de keuze van een bepaalde rechtsvorm zijn ook fiscale consequenties gemoeid. Het is belangrijk die goed te checken. De eigenaar van een niet-rechtspersoon, zoals een eenmanszaak of vof, betaalt inkomstenbelasting over de winst. Een bv en een nv zijn altijd verplicht aangifte vennootschapsbelasting te doen. Een stichting of vereniging hoeft dit in de regel niet, tenzij:
Ben je van plan zelf een stichting op te richten, maar twijfel je over het beste besturingsmodel? Heb je vragen over wat je moet doen voor je naar een notaris gaat? Of vraag je je af hoe je de juiste mensen vindt om samen je rechtspersoon mee op te richten? Vraag dan een gratis oriëntatiegesprek aan.