Blog Mick Stevens - Over het ontmantelen van een organisatie

In Slagkracht, brieven aan zakelijk leiders, wordt er antwoord gegeven op een prangende vraag van een zakelijk leider, door een collega-zakelijk leider. Deze persoon geeft vervolgens met het stellen van een nieuwe vraag de pen door aan een inspirerende collega. We maken in deze reeks kennis met een verscheidenheid aan zakelijk leiders die op hun eigen manier invulling geven aan hun werk. Welke dilemma's spelen er binnen de beroepsgroep? En welke visies zijn er op die diverse thema's?

Mick Stevens, algemeen directeur bij festival Over het IJ, beantwoordt de vraag van Juul Spoor

--

Hi Juul,

Wat een inspirerende brief schreef je. Wat een verscheidenheid aan leiderschapsskills moet jij inzetten om twee collectieven van je zakelijke kwaliteiten te kunnen voorzien. Ik heb daar geloof ik nog nooit op die manier over nagedacht. En dank, dat je het stokje aan me overdraagt. En ja, het is een behoorlijke vraag: hoe begeleid je als directeur de ontmanteling van je organisatie, zeker een organisatie met zo'n lange historie? Welke leiderschapskwaliteiten zet je in, welke uitdagingen kom je tegen?

In de zomer van 2024 hoorden we dat Over het IJ geen meerjarige subsidie meer zou ontvangen van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en Fonds Podiumkunsten voor de periode van 2025-2028. Een hard gelag na 32 jaar bestaan, kan ik zeggen. 32 jaar vol trekken en sleuren, want een locatietheaterfestival in de stedelijke openbare ruimte van de grootste stad van Nederland is geen kattenpis. We hebben onze plek altijd moeten bevechten in de oprukkende stad waar vrije ruimte steeds schaarser werd en de kosten steeds hoger.

We hebben ons talloze malen bevraagd en opnieuw uitgevonden, meebewogen met waar het culturele veld en de maatschappij om vroegen. Zo bleven we 32 jaar relevant. We groeiden uit van een publieksfestival met spektakelvoorstellingen tot een makersfestival waar onderzoek en experiment centraal stonden voor nieuwe makers. En ook voor 2025-2028 herijkten Over het IJ zich opnieuw. Je moet weten dat de buitenfestivals het al jaren enorm zwaar hebben: de minieme groei in subsidiegelden weegt niet op tegen de enorme verzwaring van de financiële lasten en regelgeving die al jarenlang plaatsvindt. We móesten onszelf dus opnieuw uitvinden en dienden een nieuwe opzet van Over het IJ Festival in waarbij we een duurzaam festival voor de toekomst konden garanderen. Helaas, er werden vraagtekens geplaatst bij dit nieuwe plan en structurele steun voor de toekomst blijft uit.

Zaterdag 15 februari 2025 vierden we het einde van de lange historie van het festival tijdens het afscheidsevenement Over het IJ(nd). Ik begon mijn speech met de woorden: “Hoe neem je afscheid?” Een vraag die ik mezelf vaak heb gesteld en die ook centraal stond die avond. Hoe neem je afscheid van een fenomeen dat 32 jaar bestaan heeft? Van een legacy van tientallen jaren? En vooral ook: hoe leid je dit in goede banen voor alle betrokkenen? Daar is geloof ik geen eenduidig antwoord op te geven.

Toen we in het vroege najaar van 2023 tot de conclusie kwamen dat het festival een grondige herziening nodig had om toekomstbestendig te blijven, hebben we daar meteen een extern bureau bij betrokken: Art-Up. We startten echt opnieuw met denken vanuit onze kernwaarden. Ook betrokken Simone (Hogendijk, artistiek directeur) en ik daar een aantal goede strategen uit ons team bij. Op die manier hadden we, op een gelijkwaardige manier, zowel programma-, als publiek-, als zakelijke expertise geborgd in ons strategisch team. Omdat we vanaf de start op deze wijze te werk zijn gegaan, heeft dit voor een bepaald draagvlak gezorgd onder de verschillende afdelingen van onze organisatie. Toen het nieuwe plan vorm kreeg, betrokken we de rest van het team erbij. Zo werden zij vanaf het begin van de herijking uitvoerig meegenomen in alle overwegingen.

Ik geloof enorm in eerlijk, kwetsbaar en transparant leiderschap. We zijn allemaal mens en ook als leider weet je het heel vaak ‘even niet’ en dat is oké. Volgens mij wekt dit ook op een bepaalde manier vertrouwen bij werknemers en freelancers uit je organisatie en ben je bovendien benaderbaar. Ik heb vanaf het eerste moment aangegeven dat het een spannend plan was, en zeker geen veilige keuze. “De dood of de gladiolen” noemde ik het zelfs. Ik vermoed dat dit heeft geholpen om begrip en toch ook vertrouwen te creëren in en voor deze nieuwe weg.

Het advies van Fonds Podiumkunsten kregen we tijdens de bouw van Over het IJ Festival 2024 te horen. Dat was pijnlijk zo vlak voor het festival, maar ik denk ook een prettig moment omdat we zo in actie en compleet waren als team. De kunst is dan de rust te bewaren en niet op de zaken vooruit te lopen, want we wisten de uitslag van het AFK nog niet. Ik merkte dat mensen uit het team daar echt op een verschillende manier op reageerden: een aantal van hen waren zo in productiemodus en straalden het gevoel uit “een mooi festival is wat nu in onze macht ligt om weg te zetten en dat willen we ook heel graag doen, de rest sluiten we even buiten”. Terwijl anderen, voornamelijk degenen uit ons strategisch team, zich hyperbewust waren van dit advies en het mogelijke gevolg daarvan. Daarbinnen gevoel houden voor wat ieder nodig heeft op zo’n moment was, te midden van de bouw van een festival, ook best uitdagend. Dat realiseerde ik me pas achteraf. We hebben wel een momentum gecreëerd om samen te komen tijdens de bouw, maar dit werkte gewoon niet voor iedereen. Een aantal teamleden gaf tijdens de evaluatie van het festival aan dat ze toch wel behoefte hadden gehad aan een andersoortige manier van inchecken, bijvoorbeeld toch even tussendoor aanschieten om die één-op-één aandacht even te geven. Daar heb ik ook weer van geleerd.

Toen we op 1 augustus hoorden dat ook het AFK geen structurele subsidie zou verlenen voor 2025-2028, heb ik vanaf mijn vakantieadres het hele kernteam gebeld met dit bericht en wederom de boodschap dat wij het ook even niet wisten, meegegeven. Half augustus zouden Simone en ik gaan kijken hoe en wat. Iedereen was enorm lief en begripvol. Ik denk dan ook oprecht dat het helpt om je kwetsbaar op te stellen en te tonen dat je tijd nodig hebt om de volgende stap goed te overwegen. Want je team weet dan ook dat je dat gedaan hebt.

Op deze manier volgde het najaar ook: bij elke nieuwe stap of overweging hebben we geprobeerd zoveel mogelijk het team te betrekken. Wat overigens in het najaar moeilijker was, want als zomerfestival ben je dan juist weer kleiner qua omvang van het team en niet iedereen is geregeld aanwezig. Dus zo goed en zo kwaad mogelijk hielden we via mail, whatsapp en bellen iedereen op de hoogte. Tot het moment dat we de uitslag van de eerste hoorzitting kregen. Toen wisten we: nu is het klaar. Een soort tussentijd brak aan waarin wij het allemaal wisten, maar we het nog niet communiceerden naar de buitenwereld in afwachting van de uitslag van de laatste hoorzitting. Dat was moeilijk, want wat zeg je tegen mensen: “we weten het nog niet, we verkennen onze opties.” Het was voor iedereen dan ook een verademing toen het out in the open was. Alsof we toen allemaal door konden met rouwen van wat was geweest.

We hielden afscheidsborrels voor teamleden waarbij ze hun favoriete locatie op de NDSM-werf kozen en Simone en ik een speech voorbereidden. Op deze manier stonden we stil bij welke waarde ieder teamlid voor de hele organisatie had gehad en ook wat we van diegene geleerd hadden over de jaren. Enorm liefdevol was dit! We zijn dus veel bij elkaar geweest, hebben het leed van opruimen en ontmantelen samen gedeeld met als apotheose Over het IJ(nd) op 15 februari. En een stuk van de verwerking moet ieder ook zelf doen. Het enige wat ik als leider kan doen, is luisteren en er zijn. Anytime and anyplace.

Over een paar weken doen Simone en ik de deur achter ons dicht en sluit het hoofdstuk ‘Over het IJ Festival’ voorgoed. We hopen het erfgoed voort te zetten binnen een nieuw platform waarbij kennisdeling en -uitwisseling centraal staan en we een aantal makers die locatiespecifiek werk maken strategisch ondersteunen. Veel van de kernwaarden en DNA van Over het IJ komen hierin terug, maar het wordt wel iets nieuws.

Want dat het belang van kunst in de openbare ruimte gezien moet blijven worden, staat buiten kijf en ook dat we ons hier blijvend voor moeten inzetten. Ik draag dan ook graag het stokje over aan Tim Vermeulen, directeur van Stichting NDSM-werf. Een organisatie die onder andere beeldende kunst in de openbare ruimte van de NDSM-werf presenteert. Ik vraag me af: Hoe overtuig je verschillende stakeholders van het behoud van beeldende kunst in de openbare ruimte? Met name op een plek waar de vrije ruimte én culturele initiatieven steeds schaarser worden. Ik ben heel benieuwd welke wegen hij bewandelt om kunst in de openbare ruimte te waarborgen.

Warme groet,

Mick Stevens

Meer Slagkracht?

Slagkracht is het ontwikkelprogramma waar je als zakelijk verantwoordelijke handvatten krijgt aangereikt om je te ontwikkelen en te professionaliseren binnen de zakelijke kant van de culturele en creatieve sector. Met Slagkracht bieden we een online en offline platform waar je maandelijks aan een programma kunt deelnemen over uiteenlopende onderwerpen, waarmee je een stevige basis legt in je vak.