Handleiding Hoe je samenwerking constructief inricht

Als je als kunstenaar nieuw werk wilt ontwikkelen, kan het interessant zijn om de mogelijkheden van een samenwerking te onderzoeken. Met het onderwijs bijvoorbeeld, met de overheid of met het bedrijfsleven. Maar hoe vind je partijen die qua belangen aansluiten bij jouw werk? Hoe kun je het beste kansen herkennen en benutten? En hoe hou je een samenwerking blijvend relevant?

Matthijs ten Berge is als hoofd van het Art&Society Office van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten expert in het verbinden van kunstenaars en creatieven aan innovatieprojecten. Met publiek-private samenwerkingen doelt hij op het aan elkaar verbinden van meerdere financieringsbronnen om projecten in beweging en gerealiseerd te krijgen. Zijn belangrijkste tip: zorg ervoor dat glashelder is wat het eigenbelang is van alle partijen. Wat wil jij uit de samenwerking halen, en wat is het doel van de andere partij? Wanneer dit wederzijds duidelijk is, kan je zowel het eigenbelang als dat van de ander dienen. Dit is een belangrijke voorwaarde om succesvol samen te werken.

Zorg ervoor dat het glashelder is wat het eigenbelang is van alle partijen

Doel van de samenwerking

Voor kunstenaars kan het doel van een samenwerking zijn om financiële ondersteuning te verwerven, of de kans te krijgen om te werken met nieuwe materialen, kennis en technieken. Ook kan een samenwerking zorgen voor een breed draagvlak en publieksbereik. Voor de partijen aan de andere kant is innovatie meestal de heilige graal van samenwerkingen met kunstenaars. Traditioneel ging het om partijen als de overheid, kennisinstellingen en grote bedrijven. Tegenwoordig zijn ook nieuwe spelers (niche innovators) zoals start-ups, NGO’s en corporaties geïnteresseerd in samenwerken met kunstenaars. Houd in gedachten dat jij intellectueel kapitaal te bieden hebt: bedrijven kunnen door jouw denk- en zienswijze op waardevolle nieuwe ideeën worden gebracht.

Rol in het innovatieproces

Als een systeemtransitie nodig is dan werken innovators samen. Er dient beweging te worden gecreëerd die kan leiden tot een verstoring (disruptie) van de status quo. In deze eerste fase moeten zaken in beweging gebracht worden. In zo’n innovatieproces hebben kunstenaars vaak een rol aan het begin. Als kunstenaar kan je nieuwe verhalen maken, coalities smeden, agenderen. Het vinden van mensen die de dezelfde grondhouding hebben en niet wachten op verandering maar die zelf in gang zetten is hiervoor van wezenlijk belang. Kijk hier goed naar, als je met potentiele partners in gesprek bent.

Bedenk goed welke rol je jezelf toebedeelt. Zorg ervoor dat je die rol duidelijk naar voren brengt – vooral als je met grote, hiërarchische organisaties werkt is daar meestal behoefte aan. Geloof in die rol en in wat je te bieden hebt. Als kunstenaar ben je degene die de eerste zet kan doen, je hoeft je niet afwachtend op te stellen.

Stappenplan

Om zo’n innovatieproces helder in beeld te brengen, gebruikt Ten Berge vijf stappen:

Veel kunstenaars zijn niet gewend om al vroeg in hun werkproces naar buiten te treden en met andere partijen te overleggen. Maar door dat wel te doen, zorg je ervoor dat je al in een vroeg stadium nadenkt over het gemeenschappelijk belang van je werk. Dat kan heel behulpzaam zijn in het ontwikkelen van je concept. Wanneer je deelt waar je mee bezig bent, zal je zien dat anderen snel geneigd zijn om mee te denken. En zo komt je project sneller in beweging.

Dit stappenplan is geschreven naar aanleiding van een online bijeenkomst over publieke en private samenwerking. Deze bijeenkomst was onderdeel van de reeks Artist Meetings: Tools. Tijdens deze bijeenkomsten onderzochten kunstenaars samen met experts hoe ze hun onafhankelijke maatschappelijke en economische positie konden verstevigen en uitbreiden. Centraal stond de uitwisseling van kennis, inzichten en een reeks concrete tools.

Lees ook het artikel De kunst van het samenwerken. Projectmedewerker Ben Wiegman verzamelde een aantal tips en aandachtspunten die kunnen zorgen voor een productieve samenwerking.

Artist meetings: Tools is een initiatief van Art is A Guaranty en Cultuur+Ondernemen, in samenwerking met CBK Rotterdam.