Verdieping 'Slagen als kunstenaar begint met een verandering van mindset'

Met zijn boek Real Artists Don't Starve daagt auteur Jeff Goins veelvoorkomende gedachten over de kunstwereld uit. Er valt volgens hem namelijk wel degelijk geld te verdienen en succes te behalen, zolang je zorgt voor de juiste randvoorwaarden en mindset. "Gelóóf dat je kunt slagen als kunstenaar. En versterk dat geloof ook door daadwerkelijk actie in die richting te ondernemen."

Succes is geen geluk

Tijdens het tweedelige webinar The Asset of Art, dat platform Art is a Guaranty in samenwerking met het AFK, ING, CBK Rotterdam en Cultuur+Ondernemen organiseerde, stond de volgende vraag centraal: hoe kan de positie van kunstenaars in het huidige snel veranderende kunstklimaat worden behouden en verstevigd?

Goins hield een bevlogen verhaal over ondernemen in de kunstwereld. Hij focuste daarbij op een volledige verandering van mindset. “Eeuwenlang domineerde de mythe van de hongerlijdende kunstenaar onze cultuur. Dat beeld zit nog steeds in de hoofden van creatieve mensen, het verstikt hun bezigheden. De waarheid is anders: 's werelds meest gearriveerde kunstenaars zijn niet uitgehongerd. Ze profiteren juist van hun creatieve kracht.”

Voor bijna alles bestaan regels. Alleen de route van een kunstenaar lijkt minder voorspelbaar dan die van bijvoorbeeld een dokter.

“Voor bijna alles bestaan regels. Alleen de route van een kunstenaar lijkt minder voorspelbaar dan die van bijvoorbeeld een dokter.“ Toch, ontdekte Goins na het lezen van honderden biografieën van bekende en minder bekende creatievelingen, zijn er een aantal basisstappen die elke geslaagde kunstenaar neemt. Daaruit destilleerde hij twaalf principes, verdeeld over drie onderwerpen: je eigen manier van denken, de markt en geld. Deze principes en thema’s vormen de basis van zijn boek Real Artists Don't Starve. “Succes is niet afhankelijk van geluk. Als je begrijpt welke regels eraan ten grondslag liggen, én ze toepast op je eigen praktijk, dan is de weg naar succes relatief gemakkelijk.

Verander je mindset

Laten we eens inzoomen op het eerste thema uit Goins’ boek - je eigen manier van denken als kunstenaar. Wat houdt dat in? “Create yourself. Overweeg de gedachte dat je succesvol zou kunnen zijn. Geloof daarin en verander je mindset. Denk en doe anders”, legt de auteur uit. Natuurlijk, erkent hij, klinkt dat makkelijker in de oren dan het is. Je mindset veranderen is hard werken. Maar het kán wel. “Voor iedereen geldt: je kunt in een handomdraai veranderen. Of je nu beginnend kunstenaar bent of al meer mid-career.” Hij maakt de vergelijking met het menselijk lichaam, dat zich continu vernieuwt. “Je lichaam maakt steeds weer nieuwe cellen aan, en als je in de spiegel kijkt zie je misschien een grijze haar of een rimpel die er een dag eerder nog niet zat. Zo makkelijk als het lichaam zich vernieuwt, kun jij ook je mindset aanpakken. Het is een kwestie van inzien dát we continu veranderen, elke dag opnieuw. En dat jij je gedachten dus net zo goed kunt veranderen.”

Vraag jezelf af: stel dat ik een goed presterende kunstenaar zou kunnen zijn - welke doelbewuste stappen zijn er nodig om dit in gang te zetten?

Alleen het veranderen van je mindset is niet genoeg. Om echt te gaan geloven dat je succesvol kunt zijn, moet je de juiste acties uitzetten. Columbus geloofde dat de wereld niet plat was, noemt Goins als voorbeeld, en om zijn geloof te staven ging hij op reis en toonde hij aan dat de wereld inderdaad niet plat was. “Vraag jezelf af: stel dat ik een goed presterende kunstenaar zou kunnen zijn - welke doelbewuste stappen zijn er dan voor mij nodig om dit in gang te zetten?”

Stap één is dus dat je je voor kunt stellen dat je succesvol zou kunnen zijn. Hoe bepaal je als kunstenaar vervolgens wat jouw volgende stap zou moeten zijn? Word leerling van een meester, tipt Goins. Niet alleen om de kunst af te kijken, maar ook om te leren hoe je je beroepspraktijk organiseert. Observeer, wees geduldig en doe alles wat nodig is. En kies je meester zorgvuldig uit: van wie kun je het meest leren? “Belangrijk hierbij: kopieer niet zomaar alles wat een ander doet. Jij bent namelijk niet die persoon. Probeer te achterhalen welke basisprincipes hij of zij toepast, en pas ze aan op je eigen praktijk. Begrijp wat zij doen, en ‘leen’ wat jij kunt gebruiken”, legt hij uit. “Dat zal niet in een keer lukken. Innoveren, veranderen vraagt altijd om een traject van trial en error. Maar dat is niet erg: zo wordt jouw pad gaandeweg duidelijker en duidelijker.”

Lees ook de column van ondernemerscoach Miranda Apeldoorn: 'Een klein stapje buiten de sector'

'A rising tide'

Sowieso, denkt de schrijver, valt er op het gebied van zakelijke ontwikkeling nog veel te halen in de samenwerking met andere kunstenaars. Dat gebeurt nu nog te weinig - door zowel startende als mid-career kunstenaars. Ook hier zit het vastgeroeste beeld van de eenzame kunstenaar in de weg. “Een bekend Amerikaans gezegde is: a rising tide raises all ships. En ik geloof ook echt dat het zo werkt. Verbind je met anderen en leer van elkaar. Je ontwikkelen gaat zoveel sneller en beter als je het samen doet.” Natuurlijk, erkent hij, samenwerken kan best spannend zijn. Zullen anderen er niet met jouw plannen vandoor gaan? Goins, lachend: “Als je werk wordt gestolen, dan is het blijkbaar waard om gestolen te worden. Maar zonder gekheid: natuurlijk ga je hierbij op zoek naar mensen die je vertrouwt. Een belangrijke kwaliteit voor ondernemers is: wees dapper en durf uit je comfortzone te stappen. Dat is waar samenwerking met anderen ook over gaat.”

De geschiedenis laat ons tal van dit soort goed gelukte samenwerkingen tussen kunstenaars zien. Denk aan de CoBrA-beweging, waarin avant-gardisten uit Denemarken, België en Nederland zich verenigden. Of De Stijl, waaraan onder meer Theo van Doesburg, Piet Mondriaan en Gerrit Rietveld zich verbonden. “Zo’n samenwerking mag een lekker informeel karakter hebben. Gewoon, eens in de zoveel tijd bij elkaar komen en praten. Dan merk je dat vakgenoten vaak tegen dezelfde dingen aanlopen. Door naar elkaar te luisteren houd je elkaar een spiegel voor, motiveer je elkaar en help je elkaar vooruit.”

Door naar elkaar te luisteren houd je elkaar een spiegel voor, motiveer je elkaar en help je elkaar vooruit.

Emilie Gordenker, directeur van het Van Gogh Museum, vertelt in dit interview onder meer over de samenwerking met streetwearmerk Daily Paper

Neem je verantwoordelijkheid

Basisgedachte uit Jeff Goins’ visie is dat je als kunstenaar wel degelijk actief invloed kunt uitoefenen op je eigen welslagen. Ben je daarmee ook verantwoordelijk voor falen? Goins maakt de vergelijking tussen een carrière in de kunsten en het opvoeden van een kind. “Als ouder ben ik verantwoordelijk voor het succes van mijn kind. Ik kan het niet sturen, maar ik doe er alles aan om het kind vooruit te laten komen. En daar neem ik verantwoordelijkheid voor.” Of het nu om kinderen of om artistieke carrières gaat - in het leven gebeuren altijd dingen waar je geen invloed op hebt. Maar net zoals je dat bij een kind doet, moet je goed voor je werk en carrière zorgen. “Voed het, koester het, zorg voor de beste ontwikkelkansen”, vervolgt Goins. “Een kind zet je ook niet zomaar onvoorbereid in de wereld, zo van ‘we zien wel wat er verder mee gebeurt’. Dat zouden we met onze kunstwerken dus net zo goed niet moeten doen. Neem er je verantwoordelijkheid voor.”

Spelen

Naast het boek Real Artists Don’t Starve schreef Jeff Goins nog veel meer, zoals bestseller The Art of Work en You Are a Writer (So Start Acting Like One).
Ook werkt hij als ghostwriter, en geeft hij les en lezingen. Alles bij
elkaar probeert hij mensen uit te dagen om hun vastgeroeste oordelen en
gedachten van een afstand te bekijken, en ze uit te nodigen vragen te
stellen. Klopt dit wel? En kan het ook anders? “De juiste vraag of
stelling kan je helpen je leven te veranderen. Gewoon, doordat je op een
andere manier naar je werk en leven leert kijken. En als het resultaat
is dat jij anders kijkt naar wat je doet, en dingen anders gaat
aanpakken, dan ben ik al heel tevreden.” Lachend besluit hij:
“Uiteindelijk is mijn belangrijkste doel vooral om lol te hebben.
Kinderen spelen en hebben lol. Volwassenen spelen en krijgen ervoor
betaald. Laten we niet idioot doen en denken dat het iets compleet
verschillends is. Let’s play and have fun!”