Blog Tim Vermeulen - Over het overtuigen van stakeholders

In Slagkracht, brieven aan zakelijk leiders, wordt er antwoord gegeven op een prangende vraag van een zakelijk leider, door een collega-zakelijk leider. Deze persoon geeft vervolgens met het stellen van een nieuwe vraag de pen door aan een inspirerende collega. We maken in deze reeks kennis met een verscheidenheid aan zakelijk leiders die op hun eigen manier invulling geven aan hun werk. Welke dilemma's spelen er binnen de beroepsgroep? En welke visies zijn er op die diverse thema's?

Tim Vermeulen, algemeen directeur van Stichting NDSM-werf, beantwoordt de vraag van Mick Stevens

Hey Mick,

Hoe gaat het met je? Best pittig om als laatste de deur te moeten dicht trekken van een organisatie die zo’n lange geschiedenis heeft. Voor mij is het nog even wennen om jullie niet meer als buren op NDSM te hebben. NDSM was toch ook een beetje Over het IJ-land. Bovendien was het altijd fijn samenwerken met jullie! Maar ook leuk dat we via deze weg nog contact houden. Goeie vraag stelde je trouwens: Hoe overtuig je verschillende stakeholders van het behoud van beeldende kunst in de openbare ruimte? Met name op een plek waar de vrije ruimte én culturele initiatieven steeds schaarser worden. Het is één van de kernvragen waar ik me als Directeur van Stichting NDSM-werf mee bezig hou.

Want je hebt helemaal gelijk: vrije ruimte staat onder druk en culturele initiatieven worden steeds schaarser. In Amsterdam Noord is dat nu heel voelbaar, maar het speelt echt niet alleen hier. Alles wat nu verdwijnt, komt nooit meer terug; zeker met de huidige druk op ruimte, gestegen kosten en het heersende subsidieklimaat: vrije ruimte en culturele locaties zijn onbetaalbaar geworden wanneer je die terug moet kopen of huren. Volgend jaar zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen en dit lijkt me een goed punt om voor te strijden. In mijn ogen is de beste manier om dat te doen door sterke kunstprojecten neer te zetten. En dat is meteen de helft van het antwoord op je vraag: je kan plannen maken tot je een ons weegt, maar overtuigen doe je pas echt wanneer je kan laten ervaren wat de betekenis ergens van is.

Als Stichting NDSM-werf programmeren en beheren we de openbare ruimte van de NDSM-werf – het deel wat nog niet vol gebouwd is wel te verstaan. En dat is heel bijzonder. Waar kan dat nog: een stukje openbare ruimte van een stad programmeren en beheren? Sinds 2019 ben ik er directeur. En mijn collega’s en ik zijn ons er iedere dag opnieuw van bewust dat we hier een unieke en fantastische opdracht vervullen die we te danken hebben aan de initiatiefnemers van het eerste uur: de kunstenaars die besloten dat dit de ideale plek was om een kunststad op te zetten, het toenmalige stadsdeelbestuur, en de vastgoedontwikkelaar die verantwoordelijk was voor de ontwikkeling van NDSM. In 2009 begon de organisatie vanuit een hele praktische opdracht: zorg voor het dagelijkse beheer (hou het terrein schoon, veilig en heel) en coördineer de veelheid aan activiteiten. In tijdelijkheid op een tijdelijke plek. De NDSM-werf was toen nog een rafelrandje van de stad: een oude scheepswerf aan de rand van de stad waar tussen rommelige bedrijfjes en oude loodsen, voorstellingen en feesten werden georganiseerd, en waar kunstenaars al een tijdje aan het bouwen waren aan de Kunststad – een verzameling ateliers in de oude Scheepsbouwloods. Er gebeurde veel, maar er stond nog veel te gebeuren met de vergaande ontwikkelplannen van de gemeente. In de aanloop naar de realisatie van die plannen vervulde Stichting NDSM-werf een soort place-making-opdracht.

Toen ik in 2019 bij de organisatie kwam was er al veel veranderd op NDSM. Waar aan de westkant eerst nog 200 studenten in containers woonden, wonen nu meer dan 8000 nieuwe buren. En komende jaren komen er langs de oostkant ook nog eens zo veel bij. Dit is al lang geen rafelrandje meer maar een binnenstedelijk stadsplein op 12 vaarminuten vanaf Amsterdam Centraal. En dat vraagt om een andere houding en strategie. Ik geloof namelijk niet in place-making: even een kunstje doen en dan ophoepelen. Wij hebben het terrein altijd behandeld alsof het heel vanzelfsprekend is dat dit voor altijd een culturele plek zal blijven. Dan ben je niet aan het oppassen op wat mogelijk kan verdwijnen, maar aan het bouwen aan iets wat continue zijn waarde moet bewijzen: nu en in de toekomst. Tegelijk, die tijdelijkheid heeft ook zo zijn waarde door het gebrek aan spelregels. De openbare ruimte ziet er nog niet uit als openbare ruimte. Ze heeft in ieder geval nog geen formele vorm, met alle regels, afspraken en beperkingen van dien. En omdat dit er allemaal nog niet is, kunnen we noemen zoals wij het zien: publieke ruimte (niet gebouwd op openbare orde, maar op publieke waarden, van ons allemaal). Geen tijdelijke ruimte voor tijdelijk programma, maar een permante ruimte voor dynamische programmering. Onze kunstprogrammering is de belangrijkste pijler om steeds opnieuw de waarde van deze plek te laten zien aan buurtbewoners, lokale overheden en bezoekers.

Ik denk zelf dat het ook een verschil maakt hoe je programmeert: wij proberen hoogwaardige kunst te tonen, en die heel laagdrempelig te brengen. We kiezen om samen met kunstenaars werken neer te zetten die je eigenlijk eerder zou verwachten in een museum dan in de openbare ruimte – zoals Landed Rock van Clinton Kabena. Maar wel op de schaal van en in verhouding met deze plek. En dat kunnen we omdat we juist de werken maar relatief kort laten staan: van een paar maanden tot maximaal 3 jaar voor de wat meer complexe dingen. Daarmee kunnen we ook makkelijker inspelen op de steeds veranderende context van deze plek: alle werken gaan linksom of rechtsom over deze plek, haar geschiedenissen en wat de dromen voor deze plek zijn. Waarbij je allerlei vragen kan stellen: Is dit een plek waar straks alleen maar de happy few vanuit een nieuw gebouw van het uitzicht mogen genieten, of blijft dit uitzicht van alle Amsterdammers en bezoekers? Krijgen we hier straks een nieuwe strak aangelegde IJ-promenade, of vragen we iedere zo veel tijd een nieuwe kunstenaar of ontwerper om bezoekers te verrassen met nieuwe publieke zitplekken? Wij geloven dat de plek nooit af is, sterker nog als het dat wel is zou het meteen zijn karakter verliezen. En zo programmeren we.

Het is heel mooi om te zien dat dit werkt. Er komen hier dagelijks honderden fietsers van de pont gereden op weg naar huis, werk of op bezoek in Noord. Geen typische museumbezoekers, maar ze stapten wel van hun fiets wanneer ze langs Monument – drie rechtopstaande stadsbussen – van Manaf Halbouni fietsten. Om te kijken en even te lezen. En na afloop van de drie maanden dat het werk te zien was, mailden sommige ons dat ze het jammer vonden dan het nu al weg was. Tegelijk merk je ook dat iedereen benieuwd blijft over wat er nu weer gaat komen.

De werken roepen ook altijd vragen op, en zetten je aan het denken. Zoals Hoogbouwcamping van Willem de Haan, waarbij verschillende mensen op social media het zagen als een antwoord op de doorgeslagen wooncrisis in Amsterdam. Het mag een beetje schuren.

En soms maken de werken van de plek ook iets magisch, waar je wil zijn en wil blijven; zoals Barrier Tape van Spy of, meer recent, Sunset van Mike Reinierse en Ludmila Rodrigues.

Onze belangrijkste stakeholders zijn al die mensen die hier dagelijks langsfietsen of lopen, in de buurt wonen of werken, even een dagje uit zijn en gehoord hebben dat het hier een fijne plek is. Je hoeft ze niet te overtuigen dat dit behouden moet worden, je moet het gewoon onvoorstelbaar maken dat dit er ooit niet meer zou zijn! En als maar genoeg mensen dat vinden, bereikt deze boodschap vanzelf ook de politiek, die natuurlijk ook een stakeholder zijn!

Van de gemeente krijgen we tenslotte onze opdracht om deze plek om te beheren en te programmeren. En dat moet je iedere dag opnieuw verdienen, vind ik. Dus het staat buiten kijf dat wat daar veel energie insteken: we werken proactief en zorgen dat onze beheertaken altijd boven de gestelde normen wordt uitgevoerd. En dat doen we ook nog eens op een sociaal relevante manier: met partners die mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te werk stellen. Maar sinds kort ook nog eens veel duurzamer door afvalstromen uit die openbare ruimte van NDSM zo veel mogelijk te vertalen naar waardenstromen; samen met weer een ander partner. En dat helpt ook met het behoud van het nodige draagvlak bij de lokale politiek. Die ziet ook dat wanneer iets moet gebeuren – zoals het beheer – dat niet alleen goed wordt uitgevoerd, maar ook nog eens met een heel eigen gezicht: sociaal en duurzaam.

En het helpt natuurlijk ook dat we kunnen aantonen dat de werken jaarlijks bezocht worden door meer dan een half miljoen bezoekers en dat we dit al die stakeholders zoals de gemeente, de ondernemers, kunstenaars en omwonenden allemaal kunnen aanbieden zonder dat ze hier zelf iets voor moeten doen. Wij zien het programmeren en beheren van deze plek als een cadeautje, en dat cadeautje geven we ook graag terug aan iedereen!

Hartelijke Groet,

Tim Vermeulen

P.S. Over cadeautjes gesproken… wat ik zelf altijd een cadeautje vind is dat éénmalige projecten zich weet te vertalen naar iets wat blijft. Zo is Arcadia ontstaan, om de legacy na het culturele hoofdstadschap van Leeuwarden in 2018 door te zetten. Iedere drie jaar laten ze weer groots van zich horen en nu in 2025 is het weer zo ver. Maar hoe blijf je in de tussenliggende jaren ook relevant en hoe hou je iedereen aangesloten? Ik ben erg benieuwd hoe Immie Jonkman en haar team dit aanpakken; want dat is geen eenvoudige klus, lijkt me.

Meer Slagkracht?

Slagkracht is het ontwikkelprogramma waar je als zakelijk verantwoordelijke handvatten krijgt aangereikt om je te ontwikkelen en te professionaliseren binnen de zakelijke kant van de culturele en creatieve sector. Met Slagkracht bieden we een online en offline platform waar je maandelijks aan een programma kunt deelnemen over uiteenlopende onderwerpen, waarmee je een stevige basis legt in je vak.