Interview Reflectie om tot de kern te komen: een duwtje in de goede richting dankzij een mentor

Er bestaat geen specifieke opleiding die je klaarstoomt om een kunstinstelling te leiden – expertise en ervaring komen met de jaren. Cultuur+Ondernemen biedt sinds 2018 mentoringprogramma’s voor culturele organisaties. Startende leidinggevenden worden na een uitgebreide intake gematcht met een vakgenoot die er al meer vlieguren op heeft zitten. En dat werkt: “Het traject heeft me geholpen meer vertrouwen te krijgen. Ik sta er nu veel steviger in.”

Mentee Inge Pollet, artistiek directeur van stichting productiehuis Plaatsmaken in Arnhem. Plaatsmaken biedt grafische werkplaatsen, tentoonstellingsruimte en heeft een eigen projectbureau.

Waarom meldde je je aan voor het traject Mentoring voor Kunstpodia?

“Vanaf december 2020 ben ik artistiek directeur bij Plaatsmaken. Een functie waar ik als het ware in ben gerold. Na mijn opleiding aan de kunstacademie in Arnhem werkte ik als schrijver, en verbond ik me als curator, tentoonstellingsmaker en later als artistiek leider aan deze organisatie. Toen duidelijk werd dat ik het stokje van directeur over ging nemen, had ik het met mijn voorganger al wel eens over een leiderschapstraining gehad. Dus toen ik dit traject bij Cultuur+Ondernemen tegenkwam, wist ik meteen: dit moet ik doen.”

Hoe kijk je terug op het mentoringtraject?

“Het was heel prettig. De rol van directeur kan namelijk best eenzaam zijn. Bovendien was de stap naar deze functie voor mij een flinke rolverandering. Ik was zoekende: hoe kan ik hier op een goede manier mee omgaan, ook naar ons team toe? Daarnaast heb ik eigenlijk altijd in de luwte gewerkt - als directeur sta je veel meer in de spotlights. Dit was voor mij iets waar ik in moest groeien. Dat maakte het heel waardevol om een tijd lang iemand met een staat van dienst zoals Jacqueline naast me te hebben, die zegt: ‘Ik kijk en denk met je mee.’ Dat gaf me precies het duwtje in de rug dat ik nodig had.”

Heeft het traject je geholpen om deze onderwerpen te managen?

“Absoluut. Jacqueline was heel nuchter. Ze zei: jij mag er gewoon zijn, met je eigen agenda. Ik had voorheen het idee dat ik me op een zakelijke manier moest presenteren, terwijl dat helemaal niet bij mij past. Ik ben meer van de intuïtieve aanpak, doe de dingen op gevoel. Het traject heeft me geholpen om daar meer vertrouwen in te krijgen. En het gaf me ook de bevestiging van: hé, het is een goede keuze geweest om voor deze functie te gaan. Ik sta er nu veel steviger in.”

Klopte de match met je mentor?

“Als de ander al na een paar zinnen precies weet wat je bedoelt, dan weet je dat het goed zit. En dat was bij Jacqueline zo. Ik vind het heel interessant hoe zij bij de Oude Kerk erfgoed en hedendaagse kunst wist te verbinden. Daar heb ik natuurlijk ook mee te maken bij Plaatsmaken, door de traditionele ambachten in onze grafische werkplaats waar hedendaagse kunstenaars mee werken. Het is een inspirerend vraagstuk: hoe verbind je die twee op een logische manier? En daarnaast hadden we een ontzettend fijne klik. Na afloop van het mentoringtraject stuurde Jacqueline me een handgeschreven brief van vier kantjes, met een mooie reflectie. Dat deed me wel wat, hoor. Eén zin raakte me bijzonder. Ze schreef: ‘Als je dicht bij jezelf blijft, dan kun je niet verdwalen.’ Die draag ik nu als een belangrijke les met me mee.”

Mentor Jacqueline Grandjean, tot voor kort directeur bij Oude Kerk Amsterdam en vanaf 1 oktober 2021 artistiek directeur Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.

Je bent sinds 2020 mentor via Cultuur+Ondernemen. Waarom vind jij het belangrijk om startende leidinggevenden van culturele organisaties te begeleiden?

“Wat je in Nederland ziet is dat directiefuncties vrij vast staan. Mensen die zo’n functie vervullen doen dat meestal voor een langere periode. Daarbij heb je een breed pakket aan ervaring nodig: naast artistiek inhoudelijke kennis komt leidinggeven, fondsenwerving, financiën en soms ook het ontwikkelen van een commerciële visie op je bord terecht. Zeker bij kleinere organisaties is dat het geval. Dat kan een uitdaging zijn, en dat geldt niet alleen voor mensen die jong en minder ervaren zijn. Specifiek voor de Nederlandse cultuursector was hier tot voor kort eigenlijk geen opleidingsaanbod voor. Ik vind het mooi en belangrijk om hier op deze manier een bijdrage aan te leveren, en om jong talent aan de juiste basis te helpen.”

Hoe zou jij jouw stijl van begeleiden beschrijven?

“Voor mij begint het met goed luisteren. En daar houd ik gedurende het traject trouwens ook niet mee op. Inge legde een flinke ambitie op tafel, en ze kon dat heel helder verwoorden. Dan ga ik vragen stellen. Steeds verder, tot we bij de kern komen, alsof je een ui afpelt. En dan blijkt uiteindelijk vaak dat iemand zelf al heel goed weet waar de oplossing ligt. Dat vind ik belangrijk: dat iemand op eigen kracht tot antwoorden kan komen. Dan kom je tot iets dat blijft hangen - omdat die oplossing of dat antwoord het beste bij die specifieke persoon past.”

Heb je zelf ooit iemand gehad die voor jouzelf de rol van mentor vervulde?

“Met mensen die ik inspirerend vind, ga ik graag koffie drinken. Daar leer ik van. Of dat nu vakgenoten zijn, collega’s, vrienden of mijn partner - ik verzamel zo mensen om me heen met wie ik op verschillende fronten kan sparren. Wijze mensen met wie ik op een heel open manier kan praten. Een wederzijdse klik is daarbij belangrijk. En dat je elkaar de nieren kunt proeven - en niet bang bent om het oneens te zijn. Het gaat om vertrouwen, met een vleug bewondering. Uiteindelijk draait het om wat je er samen van maakt. It takes two to tango, en dat geldt zeker voor een traject waarin je van elkaar wil leren.”

Inge en Jacqueline deden, respectievelijk als mentee en als mentor, mee aan Mentoring voor Kunstpodia, een spin-off van het succesvolle programma Mentoring voor Zakelijk Leiders. Beide mentoringprogramma’s staan het hele jaar door open voor nieuwe aanvragen. Cultuur+Ondernemen beschikt over een uitgebreid, steeds groeiend, mentorenteam voor culturele organisaties.

Mentoring voor Kunstpodia is ontwikkeld op verzoek van De Zaak Nu, de belangenvereniging voor Nederlandse presentatie- en postacademische-instellingen voor beeldende kunst.