Verdieping Hans Blik - Over de visie van de stad op kunst en cultuur!

In Slagkracht, brieven aan zakelijk leiders, wordt er elke maand antwoord gegeven op een prangende vraag van een zakelijk leider, door een collega-zakelijk leider. Deze persoon geeft vervolgens met het stellen van een nieuwe vraag de pen door aan een inspirerende collega. We maken in deze reeks kennis met een verscheidenheid aan zakelijk leiders die op hun eigen manier invulling geven aan hun werk. Welke dilemma's spelen er binnen de beroepsgroep? En welke visies zijn er op die diverse thema's?

Hans Blik, directeur van Festival O. reageert op de brief van Yoni Vermeire, zakelijk leider bij Studio Dries Verhoeven.

---

Dag Yoni,

Wat een heerlijke vraag stelde je me. Je vroeg me iets te vertellen over de relatie die ik heb met de stad Rotterdam. En of ik zelf ook verantwoordelijk ben voor het vormen van een stadvisie. Ik bemoei me er richting het Rotterdamse veld en beleidsmakers intensief tegenaan, vanuit de overtuiging dat de cultuurmakers in deze stad zelf de agenda dienen te bepalen.

Het is ook een mooie vraag om te krijgen in het licht van (ook) internationaal werken en het belang daarvan zoals jij in je brief zo mooi beschrijft. Immers, in een stad waar mensen leven met zoveel verschillende nationaliteiten en achtergronden is de stad de wereld en de wereld de stad.

Toen ik meer dan dertig jaar geleden naar Rotterdam kwam om mijn vervangende dienstplicht te vervullen in muzikantencentrum Via Ritmo (een van de voorlopers van poppodium Waterfront) zag deze stad er totaal anders uit. Nog geen bruisende metropool waar de stad en haar diversiteit gevierd wordt, waar elke stadshaven omgetoverd wordt tot een horecaboulevard en waar zelfs op Zuid inmiddels de een na het andere cultuurinstelling verrijst.

Rotterdam was eind jaren tachtig een woestijn waar de wijken tegen het centrum aan (Crooswijk, Delfshaven, Noord) door de oorspronkelijke bewoners waren verruild voor buitenwijken of randgemeenten vanwege de aangekondigde stadsvernieuwing. Een operatie die vervolgens door gemeentelijk geldgebrek op zich liet wachten zodat de veelal slechte huizen werden ingenomen door migranten, jongeren, drugsverslaafden en dealers. Voor velen een reden om bij aankomst op het (nog oude) Centraal Station en Perron Nul direct rechtsomkeert te maken. Het was een stad die een buitenstaander qua kunst en cultuur weinig tot niets te bieden had.

Ik had geluk en kwam in het broeinest van de Rotterdamse popmuziekscene terecht. Een plek waar de laatste punk- en gruwelijke piepknorbands gebroederlijk repeteerden naast reggae- en Kaapverdische bands en waar de eerste hiphop een nieuwe en spannende energie bracht. In West vonden muzikanten en beeldend kunstenaars elkaar snel in de behoefte aan gratis (gekraakte) woonruimte, repetitieplekken en ateliers. Het voelde alsof alles kon en mocht en er was veel ruimte om uit te proberen en organiseren, zonder dat er veel geld voor nodig was. Een fantastisch cultuurklimaat met een grote diversiteit en veel ruimte voor experiment. Niet in het centrum van de stad, zichtbaar voor de buitenwereld, maar juist in de wijken en voor bewoners uit die wijken.

Het was natuurlijk niet alleen rozengeur en maneschijn; de armoede en drugsproblemen en bijbehorende criminaliteit waren dagelijkse kost en de panden waarin we concerten, expo’s, performances en vooral ook feesten organiseerden, stonden niet voor niets op de nominatie voor sloop. Maar het is juist daar dat ik de kracht en verbinding van kunst en cultuur heb leren kennen.

Door de schoonheid, kracht en relativering van kunst tegenover de lelijkheid van het dagelijks bestaan te zetten, werden verbindingen tussen mensen gesmeed. Frustratie, pijn, verdriet, onrecht en boosheid, maar net zo goed vreugde, liefde en euforie vinden kracht in het delen met andere mensen door uitingen van kunst en cultuur.

Ik heb daar en toen de culturele kracht en rijkdom in de aderen van de stad Rotterdam leren kennen. Onderhuids, met wortels van over de hele wereld en met een dwingende urgentie.

Inmiddels ben ik na omzwervingen als zakelijk leider, organisator en aanjager in onder andere Utrecht en Den Haag terug in mijn eigen stad als directeur van O. Festival for Opera. Music. Theatre. Nog altijd overtuigd van het feit dat kunst (al heet het tegenwoordig cultuur) dagelijkse zaak zou moeten zijn voor en door mensen uit alle lagen, iedere bewoner van een stad of dorp, zie ik dat vandaag de dag de culturele kracht van Rotterdam nog onverminderd stroomt.

Het imago van de stad mag dan een enorme vlucht hebben genomen; in de wijken, op straat en op onvermoede plekken zingen, dichten, dansen en maken bewoners nog steeds muziek. In meer stijlen en kleuren dan ooit worden de verhalen van de stad verteld en worden nieuwe cross-overs geboren.

Rotterdam is een heuse, moderne metropool geworden die, naast toeristen veel mensen van over de hele wereld trekt om er te wonen, werken of studeren. Nieuwe, internationale bewoners met geld en interesse in kunst die zich vooral in het centrum bewegen. Een ontwikkeling die kansen biedt voor de kunstinstellingen maar hen tegelijkertijd voor de vraag stelt hoe de bewoners in de wijken te betrekken en de groeiende kloof met het (steeds meer Engelssprekend) centrum van de stad te dichten.

De afgelopen jaren heb ik met O. (na eerst afscheid genomen te hebben van de naam Operadagen Rotterdam) geprobeerd de kracht van de stad te verbinden met internationale topkunst. Onder het motto De Stad en de Wereld hebben we de verhalende kracht van de zangstem ingezet om actuele, vaak universele verhalen door middel van stadsprojecten als Orfeo & Majnun of De Rotterdamse Wijkenshow uit de wijken op te halen en met lokale talenten aan de stad te vertellen met eigen, multidisciplinaire operaproducties.

We speelden wekenlang in de wijken, buiten op pleinen voor een breed en divers publiek en werkten met talloze lokale partners samen. Tijdens het festival vroegen we artiesten uit nationale en internationale festivalvoorstellingen om mee te doen aan de stadsprogramma’s; het leverde soms vragen of schroom van kunstenaars op, maar ook geweldige momenten waar talenten uit de stad, publiek en professionele kunstenaars samen kwamen en waarop nieuwe verhalen en vormen zijn ontstaan.

Yoni, het zal je niet verbazen dat ik me niet alleen verbonden voel met mijn stad maar vanuit die verbintenis ook mijn werk als festivalorganisator/ zakelijk leider in Rotterdam invul. Ik voel me heel betrokken bij de vorming van de kunst- en cultuurvisie van Rotterdam vanuit de overtuiging dan niemand anders dan de makers en kunstinstellingen verantwoordelijk zijn voor die visie en het cultuurbeleid dat daaruit volgt. En ik denk dat dat een kwestie is van (de visie van O.) doen en delen: impact maken, meten en onderzoeken en de resultaten daarvan delen en uitdragen.

In Rotterdam lukt het gedeeltelijk om beleidsmakers en politiek te overtuigen van de diverse krachten van kunst. Het is een complexe boodschap in een stad met een populistisch bestuur. Gelukkig is de samenwerking tussen de cultuurinstellingen onderling en met de ambtenaren goed en wordt cultuur in de stadsvisie steeds meer gezien als waardevol. Weliswaar vooral in relatie tot andere maatschappelijk domeinen in plaats van op eigen kracht, maar hé…er moet iets om voor te strijden overblijven.

Een warme, groen-witte groet!

Meer Slagkracht?

Slagkracht is het ontwikkelprogramma waar je als zakelijk verantwoordelijke handvatten krijgt aangereikt om je te ontwikkelen en te professionaliseren binnen de zakelijke kant van de culturele en creatieve sector. Met Slagkracht bieden we een online en offline platform waar je maandelijks aan een programma kunt deelnemen over uiteenlopende onderwerpen, waarmee je een stevige basis legt in je vak.