Verdieping Governance en Museum Het Valkhof

Joop Daalmeijer vertelt over zijn rol in de adviescommissie

Op 8 mei 2017 is het Rapport van de onafhankelijke onderzoekscommissie, genaamd “Museum Het Valkhof en de Governance Code Cultuur”, aangeboden aan de interim-directeur de heer Van Laarhoven van Museum Het Valkhof. Het gehele rapport is natuurlijk inzichtelijk, maar we zijn bovendien geïnteresseerd in het verhaal 'achter de commissie'. Cultuur+Ondernemen sprak met Joop Daalmeijer.

Na een intern conflict stelde de interim-directeur van Museum Het Valkhof twee onderzoekscommissies in. De een zou zich bezighouden met het doorlichten van de bedrijfsvoering en de financiën. De ander focuste vooral op de wijze waarop Museum Het Valkhof bestuurd is en wat de rol van directie en raad van toezicht was. Cultuur+Ondernemen werd gevraagd de leiding te nemen in dat tweede, onafhankelijk onderzoek naar de bestuurlijke processen (governance).

Onafhankelijke weergave

De door Cultuur+Ondernemen ingestelde, onafhankelijke, onderzoekscommissie, bestaande uit Joop Daalmeijer (voorzitter), Jolande Sap en Willem van der Schoot was na een kleine vier maanden in staat de balans op te maken. Na een intensief proces van informatie vergaren, verwerken en veel gesprekken voeren, is het rapport “Museum Het Valkhof en de Governance Code Cultuur” afgerond en aangeboden aan de belanghebbenden. Ook het onderzoek naar de financiële achtergronden, uitgevoerd door Berenschot, is afgerond. Na verschijning van het persbericht over de rapporten is Museum Het Valkhof kritisch besproken in de media. Zowel op bestuurlijk niveau als op financieel niveau zijn fouten gemaakt die bijgedragen hebben aan onzekerheid voor de toekomst. Reden te meer om de samenstellers van het rapport eens nader te bevragen. Want, hoe is het nou, om in zo’n commissie plaats te nemen? Hoe wordt zo’n team van deskundigen opgesteld en hoe zag die samenwerking eruit?

De eerste kennismaking

We spraken met Joop Daalmeijer, die de afgelopen maanden betrokken was als voorzitter in de commissie. “Als voorzitter voor de Raad voor Cultuur maakte ik ooit kennis met de directeur van Cultuur+Ondernemen. Toen hij mij belde over de gebeurtenissen rondom Museum Het Valkhof en mij vroeg of ik voorzitter van de onafhankelijke onderzoekscommissie wilde worden zei ik vrij snel ja. Mijn functie bij de Raad voor Cultuur was ten einde, ik had tijd en ik was bijzonder geïnteresseerd in de gebeurtenissen rondom het Museum. Toen hij me vertelde wie de andere leden van de commissie zouden worden (Jolande Sap, gewapend met een enorme kennis over besturen en Willem van der Schoot die een ruime ervaring op bestuurlijke processen in kon brengen) werd mijn interesse alleen maar groter.”

“Bij aanvang kreeg ik een dik pak papier, ruim 1000 pagina’s leesvoer. En daarop volgde nog een pakket van zo’n 200 pagina’s. We lazen alle stukken en stelden een soort tijdlijn vast van gebeurtenissen die van belang zijn geweest. De secretaris van de commissie die vanuit Cultuur+Ondernemen betrokken was, maakte daar grote sheets van die we telkens overal bij konden gebruiken, zo bleef alles overzichtelijk in die chaos van informatie. Toen het voor ons een meer compleet geheel werd zijn we heel veel gesprekken gaan voeren, met de wethouder van Cultuur van de gemeente Nijmegen, met de gedeputeerde van de provincie Gelderland, met de ondernemingsraad van het museum, met de op non-actief gestelde bestuurder, met de raad van toezicht en andere stakeholders. We kwamen er bij ieder gesprek weer achter dat iedereen die betrokken was, ooit voor ogen had om het museum tot een succes te maken."

Persoonlijke gesprekken

"Wat wij belangrijk vonden in de commissie, is om goed te luisteren en in gesprek te gaan met de betrokkenen. De leden van de commissie vertelden tijdens de gesprekken ook over eigen ervaringen, als een soort hart onder de riem. Een bijzonder moment was toen de voormalige directeur zijn zorg uitsprak over alles wat we besproken hadden en wat daarvan op papier zou worden vastgelegd. Hij was oprecht benieuwd naar de consequenties van deze rapportage. De leden van de commissie zijn daar op een persoonlijke manier mee omgegaan, er werden ervaringen uitgewisseld die moed gaven voor de toekomst. Je weet nooit wat de toekomst brengt, maar de mens komt soms sterker uit een moeilijke situatie dan hij vooraf denkt.”

Governance Code Cultuur

"Wat ik belangrijk vind, is dat de code veel actiever gebruikt gaat worden, min of meer zoals hij nu bij Het Valkhof ingezet wordt. De code wordt nog onvoldoende gebruikt en mag meer bekendheid krijgen, in feite gaat het om gezond verstand gebruiken en met elkaar praten over welke kant je op gaat. Zo kunnen foutjes in een strategie of planning in een vroeg stadium eruit gepikt worden.

Eigen ervaringen in de museumwereld

"Als voorzitter van een klein museum in Schiedam kan ik zeggen dat het goed is als een bestuurder en de raad van toezicht met elkaar in gesprek blijven, om te praten over wat je wel en wat je niet wil doen en waarom, dan kun je problemen zoals die onder andere in Nijmegen zijn ontstaan veel eerder opsporen. Natuurlijk kost het tijd, ook het daadwerkelijk toepassen van de code, maar het levert veel op. Eigenlijk vind ik dat publieke subsidies pas mogen worden verstrekt als een museum of instelling bewezen heeft dat ze de code kennen en hem toepassen!”

Daalmeijer concludeert: “Als er problemen zijn op het gebied van besturen werkt het heel goed om een onafhankelijke commissie in het leven te roepen die zich over die specifieke problemen ontfermt.”