Skip naar content
Skip naar content

Interview € 100.000 bij elkaar brengen voor je kunstproject

Met alles wat hij maakt, wil beeldend kunstenaar Bruno van den Elshout (1979) uitnodigen tot ontmoeting tussen mensen, ideeën en werelden. Zijn bekendste project is NEW HORIZONS: in 2012 fotografeerde hij een jaar lang ieder uur de Noordzeehorizon, met een zelfgebouwde machine op het dak van een hotel aan het Haagse Zuiderstrand.

In dit video-interview vertelt hij onder meer over zijn cultureel ondernemerschap, inspiratie en hoe hij het geld (100.000 euro!) voor het boek en zijn kunstproject NEW HORIZONS bij elkaar kreeg. Meer over Bruno van den Elshout: http://photologix.nl/

Je cookievoorkeuren staan het helaas niet toe om deze video weer te geven. Accepteer marketing cookies om de video te bekijken.

Video transcript

[Zee geluiden]

Mijn naam is Bruno van den Elshout. Ik ben 40 jaar oud, kunstenaar in Den Haag.

Ik noem mezelf liever kunstenaar dan fotograaf, omdat ik niet zo goed kan fotograferen en omdat ik fotografie vooral gebruik om ideeën zichtbaar en deelbaar te maken of om vragen te stellen, meer dan om hoe mooi een bepaald beeld eruitziet. Met mijn werk wil ik uitnodigen tot ontmoeting tussen mensen, ideeën en werelden. En dat wil ik doen om in samenwerking nieuwe en zinvolle manieren van samenwerken en leven te onderzoeken en te beoefenen.

Het eerste project waar ik aan werkte heette ’Us Europeans.’ En dat bestond eruit dat ik een jaar lang door alle lidstaten van de Europese Unie ben gaan reizen om 2700 jongeren te interviewen over hun dagelijks leven. Tijdens de reis door Europa heb ik foto's gemaakt van de mensen die ik gesproken heb. Daar heb ik een boekje van gemaakt en een tentoonstellinkje.

Ik ben met Us Europeans ooit begonnen om dingen in projectvorm te doen. Dat deed ik daarvoor niet. Toen verzamelde ik gewoon beeld, wel als fotograaf dus. En op een gegeven moment begonnen het mij tegen te staan dat ik heel veel beeld aan het verzamelen was en dat ik dacht: 'Ja, nou ja, nu heb ik heel veel beeld verzameld en misschien wil er iemand soms naar kijken, maar ook vaak niet.' Het miste context, het miste samenhang, het miste urgentie. Het miste eigenlijk alles wat ervoor zorgt dat iets deelbaar wordt, of dat iemand ergens iets in kan herkennen. Us Europeans was een soort voorbereidend werk voor New Horizons.

[Zee geluiden]

New Horizons is ontstaan vanuit de wens om rust en ruimte zichtbaar en deelbaar te maken. Ik vroeg me in de zomer van 2011 af, hoe ik dat zou gaan doen. En toen gingen we naar het strand. Zoals we dat vaker doen met mijn vriendin en zoontje, hij was toen bijna twee, nu elf. En terwijl we naar beneden liepen op het strand, zag hij een schip op de horizon dat hij voor een vliegtuig aanzag. Het was een beetje mistig en er was iets in de verte. En omdat ik al een tijdje met die vraag bezig was, kwam dat ineens bij elkaar en dacht ik: 'Ja, dit uitzicht is voor mij rust en ruimte. Dit is de plek waar ik naartoe ga, als ik rust en ruimte wil ervaren.' En dat heb ik ook mijn hele leven al gedaan. Dus toen was het ineens volstrekt vanzelfsprekend dat de horizon het onderwerp zou worden van dat nieuwe project.

[Zee geluiden]

New Horizons heeft eruit bestaan, dat ik een jaar lang ieder uur de Noordzee horizon heb gefotografeerd, vanaf dezelfde plek. Of vooral dat ik de machine heb bedacht en gemaakt, die een jaar lang ieder uur die foto's gemaakt heeft. New Horizons heeft mij t een fotoserie gebracht van bijna 9000 afbeeldingen, van precies hetzelfde uitzicht. Tijdens het project is een eerste tentoonstelling van een selectie van die 9000 horizon foto's geweest, en daarna heb ik er een boek van gemaakt.

[Zee geluiden]

Tijdens dat strandbezoek was ik aan het nadenken over: 'Ja, maar hoe dan? Hoe breng ik dan die horizon in beeld?' Het eerst idee dat ik daarover had was: 'Als ik nu iedere dag in 2012 naar het strand toe fiets en een foto maak.' En toen dacht ik: 'Ja, hoop gedoe.' En wat ga ik dan zien wat ik niet al gezien heb. En toen dacht ik: 'Als ik het nu ieder uur doe, dan is het geen kwestie van daarnaartoe fietsen, dat kan niet. Maar er moet wel een manier zijn, waarop dat wel kan. En dan ga ik iets zien, wat ik nog niet eerder gezien heb en wat waarschijnlijk nog nooit iemand eerder gezien heeft.' Als ik het kan bedenken, dan moet je het ook kunnen maken.

Maar ik wist niet hoe. Uiteindelijk heb ik een technisch fotograaf toevallig ontmoet op Twitter en heel snel daarna ook in het echt. En heb ik met hem uitgedacht een belangrijk gedeelte van hoe die installatie eruit zou komen te zien. En toen dacht ik: 'Oh ja, dan moet ik ook werk maken van de plek.' En toen heb ik uitgevonden wie de directeur was van het Atlantic Hotel in Kijkduin en afgesproken en verteld wat ik wilde doen. Hij vond het wel interessant. Er gebeurt daar verder niet zoveel op het dak, dus ze vonden het niet zo'n probleem. En ik had gezegd: 'Er komen dus heel veel afbeeldingen met het uitzicht vanaf jullie plek, elk uur een nieuwe. En dan mogen jullie als ruil die afbeeldingen gebruiken om het hotel onder de aandacht te brengen.' Wat ze vervolgens niet gedaan hebben, maar ik heb wel die plek gekregen.

[Zee geluiden]

Toen we gingen bedenken hoe die machine eruit moest komen te zien, toen ging het ook wel vrij snel over wat dat zou kosten. Op het moment dat ik Roelof bij het project betrok, ontstonden er natuurlijk ook kosten, want hij ging daar tijd in investeren. Gelukkig had ik, toen ik het projectplan schreef, dat heb ik op de dag gedaan nadat ik het bedacht, na die dag op het strand, had ik opgeschreven dat ik dacht dat het twee keer 100.000 euro zou opleveren. Ik had dat het in twee delen verdeeld, iets met beeldrechten en ik weet niet meer precies wat. Het was een idee dat zo binnenkwam. En het leek me wel handig om dat op te schrijven. En doordat ik dat eerder had opgeschreven, was het minder erg dat er op een gegeven moment de kosten aan leken te komen. Want er ging namelijk iets zijn om te verdelen. En het maken van die machine op het dak, kostte ongeveer 10.000 euro. Die heb ik uit eigen middelen betaald. Er zijn ook nog wat kosten afgegaan doordat de camera bijvoorbeeld gesponsord werd. Ik had aan Roelof drie mogelijkheden voorgesteld bij die eerste ontmoeting. Eén: je vindt er niks aan, dan betaal ik de koffie en toedeledoki. De tweede mogelijkheid: je vindt het best wel interessant en je wilt er tijd in steken en ik betaal je voor de tijd die je erin steekt, en daarna ga ik gewoon verder, waar ik dan op dat moment uitkom. Of je vindt het heel gaaf en we weten niet wat we ermee gaan verdienen, maar we gaan wel de opbrengsten delen. Als hij ooit werk ervan zou verkopen, dat hij 75 procent van de winst zou krijgen en ik 25. En als ik het zou verkopen, dat ik 75 procent zou krijgen en hij 25 procent. Ook wel vanuit het idee, dat het een stuk waarschijnlijker zou zijn dat ik meer zou verkopen. Maar als het niet zo was, dan was dat ook verantwoord door dat hogere percentage, en dan was het ook goed. Dus het was sowieso goed.

[Zee geluiden]

Ik wilde heel graag een tentoonstelling maken, want ik had het idee dat mensen op de website wel keken, maar heel vrijblijvend en vluchtig. En dat ze dan dachten: 'Nou ja, leuk, kun je doen, hobbyprojectje.' Het was voor mij onderdeel van het stellen van een voor mij hele belangrijke vraag. Dus het stoorde me best wel dat mensen er zo makkelijk aan voorbijgingen. Het maken van die eerste tentoonstelling zorgde ervoor dat het tastbaar werd en dat wilde ik heel graag.

Ik had een groep mensen die ik vertelde over mijn werk. Die heb ik voorgesteld dat ik een tentoonstelling wilde maken, welke foto's ik daar wilde laten zien, op welke maat en aangeboden dat ze die konden kopen tegen mijn kostprijs. En zo waren alle werken die daar hingen, verkocht voordat ze er hingen. En na een week was de tentoonstelling voorbij en konden we alles weer inpakken en was het wel weg. Wat een soort van jammer was. Maar ja, de tentoonstelling was wel gefinancierd en er bleef ook niks over om daarna op te ruimen of op te slaan. Tijdens die tentoonstelling, iedereen die daar binnenkwam, die begreep ineens waarom het een interessant project was, waarom het de moeite waard was om naar te kijken en te midden van die horizons te verblijven. Maar die tentoonstelling was ook na een week weer voorbij. En toen ging het weer verder met een project op de website, waar mensen wel of niet naar konden kijken. Het was zo'n groot verschil, ook in mijn beleving, hoe mensen die tentoonstelling beleefden en hoe mensen naar de website keken, dat ik dacht: 'Ja, ik moet toch iets vinden, iets uitvinden, waardoor, zo goed als mensen het in die tentoonstelling kunnen begrijpen, dat ze dat voor altijd en met iedereen zo kunnen begrijpen en dat ik daar niet elke keer een galerie voor nodig heb en dit hele werk.'

[Zee geluiden]

Het lag wel voor de hand dat er een boek zou komen. Hoe die eruit zou komen te zien; geen idee. Sterker nog, terwijl ik met het project bezig was of tijdens het jaar 2012, toen er nog ieder uur foto's bijkwamen. Als ik dan dacht aan een boek, dan dacht ik aan een boek waar alle horizons in moesten staan. Alle 8785. En dat vond ik niet zo interessant eigenlijk. Dus dan dacht ik aan het boek en dan dacht ik: 'Nou ja, oké het zal wel.' En dat veranderde op twee momenten. De eerste was tijdens die tentoonstelling, dat is eigenlijk onbewust toen meegereisd. Op een gegeven moment eindigde het project ook weer, want het jaar 2012 eindigde. Oud en nieuw 2012/2013 hebben we in het hotel geslapen en ben ik om vijf over 12 naar boven gegaan, om de stekker eruit te trekken. En vanaf toen was de zorg van: 'Komt er ieder uur een foto bij? Weg. Dus ook de automatische gedachte dat het ging over de volledigheid van dat hele jaar. En toen dacht ik: 'Oh, maar ik heb gewoon heel veel foto's waar ik iets heel gaafs mee kan doen en kan helemaal nu, vanaf nul gaan bedenken wat dat moet zijn.' Toen kreeg ik heel veel zin om een boek te maken. Toen heb ik op twee januari een mailtje gestuurd aan drie belangrijke mensen, van wie ik dacht: 'Ik ga dit doen.' Ik heb geschreven: het is tijd voor een boek en een soort lijstje van voorwaarden waar dat boek dan aan moest voldoen. Eén daarvan was dat het minimaal in aanmerking zou moeten komen voor de selectie van de best verzorgde boeken in Nederland. Dat het vorm zou moeten krijgen op een manier die, voor iedereen die zich daarbij betrekt, goed is. Als het daaraan voldoet, dan wordt het heel gaaf. Toen zijn we bij elkaar gekomen. Toen zei Roelof: 'Ja, dat gaat straks 50.000 euro kosten, daar koop ik liever een nieuwe auto van. Ik zei: 'Oké. Dan ga jij dat doen. Dan ga ik nu verder hiermee en houd ik je op de hoogte van hoe het vorm krijgt.' We hadden afgesproken over de winstdeling. Dus dat ging ook gewoon door, maar ik ging mij vanaf toen wel concentreren op het maken van het boek.

Nadat het boek uitkwam, is het opgenomen in de serie van best verzorgde boeken van het jaar waarin het is uitgekomen, zoals ik dat graag wilden, dus dat is heel fijn. Het heeft daarna ook internationaal een aantal prijzen gewonnen. Het is aangekocht door musea in Nederland en in het buitenland en het gaat nou overal naartoe, naar plekken waar ik nog nooit geweest ben. En wat ik vooral heel fijn vind, is dat mensen het aan elkaar geven bij bijzondere gelegenheden. Gelegenheden waarbij mensen elkaar nieuwe horizon gunnen of toewensen en alle rust en ruimte iemand cadeau willen doen, dezelfde rust en ruimte waarmee het hele project om is begonnen.

Roelof vermoedde dat het 50.000 euro zou gaan kosten. Ik vermoedde dat het 100.000 euro zou gaan kosten.

Interviewster:

Als ik 100.000 euro heb, dan kan ik het maken.

Nee, dat dacht ik niet. Ik dacht: 'Dit gaat 100.000 euro kosten.' Ik dacht niet: 'Als ik het heb, dan kan ik het gaan maken.' Als ik dat had gedacht, dan was het er waarschijnlijk niet gekomen. Als je denkt: 'Ik heb eerst dat nodig en dan ga ik iets doen.' Dat werkt volgens mij niet. Dat zijn een soort tegengestelde bewegingen, want dan ga je in plaats van iets doen en in beweging komen en dingen in beweging brengen, ga je eigenlijk eerst stilstaan. Ja, dan sta je stil.

Het is zo fijn om stil te gaan staan als je in beweging bent, om even te kijken van: 'Goh, wat heb ik allemaal in beweging gebracht?' En dan weer verder bewegen. Maar als je gaat stilstaan voordat je gaat bewegen, ja dat werkt niet. Dus we beginnen met een vraag, de vraag brengt beweging, de vraag maakt ruimte, de vraag geeft richting. En dan wordt het duidelijk dat het iets gaat opleveren. En dan wordt het dus ook heel makkelijk om er in te investeren, op alle mogelijke manieren: tijd, geld, energie, aandacht. Want het gaat iets opleveren.

Toen dacht ik: 'Wat zou het leuk zijn als er een sponsor was die in één keer 100.000 euro neerlegt en dat ik dat boek kan gaan maken. En wie zou dat zijn? En ik dacht aan KLM. Ik vond het zelf heel geschikt voor KLM, maar op één of andere manier is het er niet echt van gekomen. Ik kan me niet herinneren dat ik een mailtje heb gestuurd van: 'Hebben jullie 100.000 euro over?' Maar ik ben wel begonnen met de nieuwsbrief: Mee op avontuur. En de eerste ging erover: 'Ik ga een boek maken en dat gaat 100.000 euro kosten. Ik weet niet hoe dat gaat, maar als je wilt meebeleven hoe dat blijkbaar gaat, want ik denk wel dat het kan: welkom.' Toen zijn de eerste mensen aangehaakt bij het idee en op een gegeven moment zei ik: 'Nou, nu kun je het voorbestellen en dan hoef je het niet te betalen, totdat ik het ga maken of totdat ik weet dat ik het kan gaan maken.' Dus toen hebben mensen zich ingeschreven. De prijs van het boek was op dat moment 84,95. Dat was het meeste wat ik zelf ooit voor een boek betaald had. En ik dacht: 'Als ik het er voor betaal, dan kan iemand anders dat er ook voor betalen. En het wordt minstens zo bijzonder als dat boek. Dus dat is een goede benchmark. En om dan 100.000 euro bij elkaar te krijgen zou ik 1250 boeken moeten verkopen. En toen kwamen er inschrijvingen en nog meer inschrijvingen, totdat er uiteindelijk voor 15000 euro was ingetekend. Maar nog niet betaald. Toen dacht ik: 'Ja, dit gaat wel heel lang uiteindelijk duren.' En toen is het idee ontstaan voor een crowdfunding. Want ik dacht: 'Als ik nu tot 40.000 kom, dan kan ik in elk geval voor 40.000 euro boeken maken. En dan zijn er genoeg om alle mensen die tot dan toe een boek gekocht hebben, een boek te geven. En voor elk boek dat ik meer verkoop, kost het minder om te maken. Dan kan ik vandaaruit weer verder werken.

Ik heb geen subsidies aangevraagd, dat vind ik stom. Ik vind het niet stom dat het bestaat, ik vind het fijn dat het bestaat, maar het kost mij heel veel energie om in een soort verantwoordingssfeer met projecten bezig te zijn. Vooraf, achteraf en er komt dan zo veel bij waar ik echt niet mee bezig wil zijn. Ik denk over financiering net zoals over het creatieve maakproces van het boek. Dus ik vraag me af wat er nodig is en hoe dat het beste voor elkaar te krijgen is. En dan is het antwoord tot nu toe nooit subsidie geweest. En al het andere behoort ook tot de mogelijkheden.

Het zou niet goed geweest zijn om dit boek met KLM gemaakt te hebben. Ik vind dat KLM hele mooie vliegtuigen heeft, maar het idee dat het boek gesponsord zou zijn en met een logo of zoiets erop, dat kan ik me echt nu niet meer voorstellen, dat dat ooit een goed idee geweest zou kunnen zijn zegmaar. En als iemand, of de KLM, 100.000 euro overmaakt naar mijn rekening, dan is het wel fijn dat dat geld er is, maar het is niet dan nog heel erg geladen, terwijl de bijdrage van mensen die willen dat het er komt, zijn allemaal mensen die willen dat het er komt. Die iets bijdragen aan dat het er komt. En dan komt er iets tot leven. En anders dan is er iets eerst niet en daarna wel en daarna weer niet.

[Zee geluiden]

Het is heel autonoom. Ik ga iets maken omdat ik dat wil maken of ik vraag me af hoe ik dat ga maken. Maar de vraag hoe je iets voor elkaar krijgt, is wel een hele universele vraag, waar je mensen wel makkelijk bij kunt betrekken. Als ik iets belangrijk vind, dan kan ik er niet zo makkelijk over ophouden, dus dan ga ik dat de hele tijd aan iedereen vertellen. Op alle mogelijke manieren die los en vastzitten; met een nieuwsbrief, op social media, in het echt.

Om dingen te kunnen maken die ik graag wil maken, of het werk te kunnen doen wat ik graag wil doen, is het belangrijk om het ook belangrijk te vinden. En om het steeds aandacht te geven die daaraan bijdraagt. Dat is niet aandacht voor mij en op een bepaalde manier zelfs niet aandacht voor het thema van het project, maar aandacht voor de aandacht voor het project. Ik moet eigenlijk voordoen hoe belangrijk het voor mij is, zodat mensen daar in kunnen stappen. Het kan voor hen niet belangrijker zijn, dan dat het voor mij is. Dus als ik met iets bezig ben wat er voor mij niet echt toe doet, dan lukt het ook niet goed om daar mensen bij te betrekken.

[Zee geluiden]

De horizon; als je het een keer ziet, dan kun je het niet meer niet zien. Er zit een soort oneindigheid in. Er is geen reden waarom je er ooit op uitgekeken zou zijn. Zelfs niet op één horizon van de 9000. Als iets altijd interessant blijft, dan wordt het eigenlijk steeds interessanter, in plaats van minder interessant. En daarmee houdt het ook stand te midden van heel veel dingen die gemaakt zijn voor effectbejag. Want als het effect voorbij is, is het niet meer leuk. Als je iets aan mensen dan wilt verkopen, moet je zorgen dat je ze op het juiste moment precies verleid tot aankoop, want als je ze dan niet te pakken hebt, dan krijg je ze nooit meer te pakken, want de volgende keer denken ze: 'Ja, dat gaan we dus niet doen.' En nu komen ze eerst voorbij en denken ze: 'Nou, het is niks voor mij.' En dan komen ze nog een keer voorbij, en dan worden ze steeds iets geïnteresseerder. En op een gegeven moment denken ze: 'Shit, het is gewoon gaaf!' Maar dat hebben ze dan zelf gedaan. Niet omdat ik ga zeggen: 'Ja, het is gaaf, het is gaaf.' Ik zeg: 'Ik ga door, ik ga door. En als je het niet gaaf vindt, ook goed, ik ga door. 'Alleen al het zeggen: 'Ik ga door.' In plaats van op een zolderkamer gaan zitten en denken: 'Ja, ik ga door, ik ga door.' Ja dan ga je ook wel door, maar dan ga je door in een soort vernauwing.

[Zee geluiden]

Elk project begint vanuit een vraag. En dat is een persoonlijke vraag. Iets wat ik me afvraag, waar ik benieuwd naar ben. Ik vertrouw erop dat uit die vraag, alle energie voortkomt die nodig is om met die vraag bezig te zijn. Het is fijn om aan het begin van een project het heel naïef te zien. Alsof alles mogelijk is en alsof alles makkelijk is. Maar dat levert andere oplossingen en wandelroutes op dan de werkelijkheid vaak doet. Maar het moet wel in de werkelijkheid gebeuren. Eerste is misschien de vraag: 'Wat is de makkelijkste manier om dit voor elkaar te krijgen?' En daarna: 'Wat is de werkelijke manier om het voor elkaar te krijgen.' Nog belangrijker is: 'Waar is het project mee gediend? Waar is de essentie van het project mee gediend?' Het antwoord is meestal uiteindelijk: 'Zo dus.' Het begint met: 'Hoe…...' En het eindigt met 'Zo dus.' Bijvoorbeeld het boek van New Horizons, als je dat op tafel legt, dan is dat: 'Zo dus. Hoe maak ik rust en ruimte zichtbaar en deelbaar? Zo dus.'

Bekijken en beluisteren

  • Is de video niet zichtbaar? Bekijk deze dan via ons YouTube kanaal.
  • Deze video is ondertiteld. Klik rechtsonder in de video op het icoon voor ondertiteling om deze te starten.
  • Geen tijd om de hele video te bekijken of geïnteresseerd in een van onderstaande onderwerpen? Klik op het tijdvak en de video start automatisch bij het juiste onderdeel:

00:00:00 Introductie
00:03:57 Maar hoe dan?
00:05:49 Kosten & Inkomsten
00:07:59 De tentoonstelling
00:10:00 Het boek
00:17:56 Mensen betrekken
00:19:34 Effect en effectbejag
00:20:48 De wens en de werkelijkheid

Podcast ‘Hoe ik kunstenaar blijf’

Je moet creëren, dat is de kern van je bestaan. Maar: je wilt ook brood op de plank. De podcast 'Hoe ik kunstenaar blijf' gaat over jouw verhaal vinden, met anderen delen en er uiteindelijk je lasten mee betalen. In aflevering 4 vragen we levenskunstenaar Bruno van den Elshout hoe je geld kan verdienen met naar de horizon kijken.

Mede mogelijk gemaakt door het Europees Sociaal Fonds

Lees er meer over