Blog Niek vom Bruch - Over de scheiding tussen zakelijke en artistieke verantwoordelijkheid

In Slagkracht, brieven aan zakelijk leiders, wordt er elke maand antwoord gegeven op een prangende vraag van een zakelijk leider, door een collega-zakelijk leider. Deze persoon geeft vervolgens met het stellen van een nieuwe vraag de pen door aan een inspirerende collega. We maken in deze reeks kennis met een verscheidenheid aan zakelijk leiders die op hun eigen manier invulling geven aan hun werk. Welke dilemma's spelen er binnen de beroepsgroep? En welke visies zijn er op die diverse thema's?

Niek vom Bruch, algemeen directeur van Grand Theatre in Groningen antwoordt op de brief van Mark Hospers.

--------------

Hallo Mark,

Je stelt me een interessante vraag in je brief, dank je wel. Een mooi onderwerp om over na te denken: de scheiding tussen zakelijke en artistieke verantwoordelijkheid. Hoe ga ik om met deze scheiding en waar bemoei ik me wel en niet mee? Om te beginnen wat over mijzelf en de organisatie Grand Theatre.

Momenteel ben ik algemeen directeur van Grand Theatre in Groningen, een vlakkevloertheater en ontwikkelinstelling voor Noord-Nederland. We combineren het programmeren van spannend kleinschalig aanbod met het ondersteunen van nieuwe makers in het noorden. Naast eigen talentontwikkeling met onder andere X_Yusuf_Boss, ShELFISH, Profound Play en Nic Bruckman Projecten zijn we kernpartner van het netwerk Station Noord. Daarbij hebben we een groeiend programma voor sociaal-artistieke projecten in de provincie Groningen (Common Grand) en voor online podiumkunsten (Grand4). Ons algehele doel is om het culturele en artistieke klimaat in het Noorden te stimuleren met nieuwe en bestaande professionele podiumkunsten, altijd gericht op nieuwsgierig publiek en partners om ons heen.

De huidige organisatie Grand Theatre is gestart in 2016, nadat de voorloper failliet was gegaan. Met een vrijwel volledig nieuw team zijn we gestart om de plek voor kleinschalig en eigentijdse podiumkunsten en voor talentontwikkeling opnieuw vorm te geven. Mijn rol was die van zakelijk directeur, een paar jaar later werd dat algemeen directeur. Het voordeel van een herstart na een faillissement is dat je met een volledig schone lei kunt beginnen. Er zijn immers geen gebaande organisatiepaden waaruit het moeilijk ontsnappen is. Het nadeel is uiteraard dat er geen (financiële) basis is om op te bouwen, geen reserves en geen continuïteit. De eerste jaren stonden dan ook in het teken van het werken aan zowel een stevige artistieke als financiële basis voor de organisatie.

Dat brengt me ook bij het onderwerp van jouw vraag. De ontstaansgeschiedenis, onze missie en de regionale context maken het in mijn ogen vanzelfsprekend dat er geen strakke scheidslijn bestaat tussen artistiek en zakelijk, maar dat het meer in elkaar overvloeiende gebieden zijn. Ook de samenstelling van het team speelt daarin mee en mijn eigen persoonlijke overtuiging van de rol van kunst in de samenleving. Daarmee wordt het eerst een wat groot antwoord.

Mijn motivatie om in de cultuursector te werken is dat wij als organisaties een belangrijk onderdeel zijn van de lokale gemeenschap. Net als bijvoorbeeld onderwijs, zorg en welzijn, wetenschap en de vele maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor een betere buurt, wijk, stad of wereld dat zijn. Die motivatie zie ik bij veel kunstenaars en zeker bij de theatermakers die bij ons spelen of werken. Als artistiek gedreven organisatie brengen we iets unieks in deze maatschappelijke context, wat soms op zichzelf staat en vaak relaties heeft met andere domeinen. Zo zijn veel theatermakers persoonlijk zeer betrokken bij grote ontwikkelingen als klimaatverandering, sociaal-economische verschillen, migratie-verhalen of andere grote maatschappelijke vraagstukken. Gelukkig vinden zij daarin partners en publiek, die deze betrokkenheid delen en de artistieke projecten als verrijking zien van hun eigen werk of leven. En andersom: de kunstenaars vinden inspiratie en motivatie bij maatschappelijke verbindingen.

Ons programma Common Grand is eveneens een voorbeeld van hoe we in de wereld staan: theater als common ground voor onderzoek naar relevante maatschappelijke ontwikkelingen. Naast medewerkers van Grand Theatre zijn we ook betrokken inwoners van Groningen. We zien de positieve en negatieve kanten daarvan, horen verhalen van buren, kennissen en vrienden, volgen de media over onze bredere leefomgeving. Naast de expliciete keuzes in onze programmering willen we ons ook op andere manieren met onze omgeving bemoeien. Dat doen we sinds enkele jaren door ons nadrukkelijk te positioneren als samenwerkingspartner voor sociaal-artistieke projecten met kunstenaars en organisaties uit andere maatschappelijke domeinen. Dit jaar kijken we naar het gebruik van taal: Algemeen Beschaafd Nederlands naast Gronings, wat is het verschil nu en in het verleden? In hoeverre is je taalgebruik (nog) een indicatie van je sociale positie? En hoe wijdverbreid is het Gronings als levend dialect nu nog? Deze vragen leiden onder andere tot een theatervoorstelling, een serie nieuwe smartlappen en de vertaling van Le petit Prince in het Gronings.

Deze basishouding in de organisatie brengt in mijn ogen artistieke en zakelijke verantwoordelijkheid bij elkaar: alleen als alle organisatieonderdelen samenwerken wordt de unieke maatschappelijke bijdrage van de artistieke inhoud gerealiseerd.

Dat betekent overigens niet dat ik vind dat alle kunst een maatschappelijk doel moet hebben of dat ik meer autonoom werkende kunstenaars onbelangrijk vind. Ik beschrijf mijn persoonlijke motivatie. Wel merk ik dat in het Noorden van het land de artistieke wereld merkbaar kleiner is dan in de Randstad, waar ik ook lang gewerkt en gewoond heb. Daar is de context en publieke belangstelling groter voor meer autonoom gedreven kunst. Zo spelen regionale kenmerken dus een rol in hoe culturele organisaties wortelen in hun omgeving, en hoe artistiek en zakelijk daarin samenhangen.

Tot slot noemde ik de samenstelling van het team als element in de samenwerking van artistiek en zakelijk. Als artistiek directeur is Mark Yeoman mijn directe collega. Daarnaast is Judith Blankenberg als theaterprogrammeur en huisdramaturg voor de ontwikkelinstelling belangrijk. Met ons drieën hebben we vanaf het begin de algemene koers voor het nieuwe Grand Theatre bepaald. Met de artistieke motivatie van Mark en Judith in combinatie met de maatschappelijke motivatie van mij zijn we tot een sterk profiel gekomen, al zeg ik het zelf. Daarbij bepaal ik uit mijn algemene eindverantwoordelijkheid mede de artistieke koers, maar niet de concrete keuzes.

Dat brengt mij tot de vraag aan de volgende briefschrijvers. Meervoud, want ik wil een vraag stellen aan de gezamenlijke directie van Tent Circusproducties. Beste Rosa, Cahit en Hanneke, jullie zetten je al lange tijd in voor de ontwikkeling van hedendaags circus in Nederland. Dat genre heeft een sterk internationale context, die mede de zakelijke kaders bepaalt voor makers en organisaties. Hoe combineren jullie tegelijkertijd de inzet voor professionalisering van nieuwe generaties circusartiesten, én voor verandering van het Nederlandse theaterveld? En welke veranderingen zien jullie na zo’n tien jaar Tent?

Ik ben benieuwd naar jullie antwoord.

Vriendelijke groet,

Niek vom Bruch

Iedere maand (behalve augustus in verband met zomervakanties) wordt de nieuwe brief van een collega-zakelijk leider toegevoegd in het virtuele postvak. Zo kun je alle brieven nog eens rustig nalezen.