Podcast Slagkracht #11 - Balanceren - Shirin Mirachor, (A)WAKE

Shirin: Het vraagt heel veel balanceren tussen wel empathisch zijn, maar niet één van hen, tussen grenzen aangeven maar ook de hele tijd in gesprek gaan over waarom die grenzen er zijn.

Rinke: Dit is Slagkracht, een podcast van Cultuur+Ondernemen. Mijn naam is Rinke Vreeke. In Slagkracht hoor je iedere aflevering een persoonlijk verhaal van een zakelijk verantwoordelijke in de culturele of creatieve sector. Een verhaal over een belangrijk moment in hun carrière. In deze aflevering hoor je het verhaal van Shirin Mirachor.

Shirin: Ik ben Shirin Mirachor, oprichter en directeur van (A)WAKE.

Rinke: (A)WAKE is een platform voor bi-culturele en diasporamakers met wortels in de regio van West-Azië en Noord-Afrika. Het platform ontstond in de periode dat Shirin mede-eigenaar was van MONO, een koffiebar en nachtclub in Rotterdam. Sinds 2019 organiseert (A)WAKE programma's en tentoonstellingen, met als hoogtepunt een tweedaags festival, New Radicalisms. In het programma staat een inclusieve en kritische dialoog centraal.

Shirin: Ik denk dat een directeur afstand nodig heeft om leiding te geven aan de groep. Uiteindelijk vinden mensen het ook fijn om te weten dat iemand wel weet waar je naartoe moet.

Rinke: Hoe ga je als directeur van een inclusieve organisatie om met representatie, macht en leiderschap? Je hoort het in deze aflevering van Slagkracht.

Toen Shirin dacht haar droombaan te hebben gevonden bij een branding agency van Vice, miste ze inhoud en maatschappelijke betekenis in haar werk. Ze bedacht in haar vrije tijd een project, HIPSTER/MUSLIM.

Shirin: Dat ging eigenlijk over, om met een simpel beeld een toch moeilijk onderwerp rondom stereotypering, maar met name over samenleven, bespreekbaar te maken.

Rinke: HIPSTER/MUSLIM is een fototentoonstelling en reist vanaf 2016 langs verschillende steden in Nederland en België. Het project krijgt veel aandacht van landelijke media en het is voor Shirin de start van haar zoektocht naar creatieve vormen van dialoog en het faciliteren van gemeenschapsvorming in tijden van toenemende polarisatie.

Shirin: Ik zoek twee jongens uit dezelfde buurt, denk aan Borgerhout, Molenbeek, Rotterdam-West en Amsterdam-West, waar de buurt vaak gegentrificeerd is en waar nieuwe en oude bewoners samenleven. De oude bewoners hebben vaak een migrantenachtergrond. Het viel op dat beiden als gemeenschappelijk kenmerk een baard hadden en ik vond het een interessant uitgangspunt om te kijken wat er gebeurt als ze van kleding wisselden. Dat hebben we toen gedaan. Eerst hebben we een test gedaan in Rotterdam. Het was heel mooi. Ook in de interactie die zij onderling hadden. Het was voor velen, wat natuurlijk heel wrang is, voor het eerst dat ze met een ander in contact kwamen. Het zat in hele kleine dingen. Dat de één bij de ander uitlegde hoe je dat goed aandeed. Wat het precies was wat ze droegen. Dat soort hele kleine gesprekken. Daar realiseerde ik me dat ik meer in contact kwam met mensen die dat onderwerp ook heel belangrijk vonden. Dat was voor mij eindelijk iets – hier voel ik mij ook sterk in. Ik denk dat dit belangrijk is om te doen en ik denk dat ik dit goed kan. Zo is het eigenlijk gaan groeien.

Rinke: Om haar missie verder vorm te geven, zoekt ze heel praktisch een werkplek voor haar en haar team. Dat brengt haar bij MONO, een kleine koffiebar en club in Rotterdam-Noord.

Shirin: Ik zat al graag in Rotterdam bij MONO en vond de eigenaar fijn. Op een gegeven moment moest ik een werkplek zoeken omdat er een soort community rond dit project ontstond. We wilden ook andere projecten samendoen als een soort klein collectief. Toen heb ik gevraagd of ik daar kon zitten in ruil voor het organiseren van programma's.

Rinke: Shirin ziet kansen om MONO te ontwikkelen tot een soort tussenruimte, een plek waar verschillende gemeenschappen elkaar kunnen zien en ontmoeten. Overdag en ‘s avonds.

Shirin: Op een gegeven moment wilde de eigenaar de plek niet meer en hebben we gekeken hoe we dat een nieuwe rol konden geven en kwamen er twee andere mannen op mijn pad die wilden investeren. Toen hebben we het kunnen overnemen. Ik wilde graag met meerdere programmeurs werken, meer stemmen, en een evenwicht tussen nacht- en dagprogramma's. Zo zijn we dat gaan ontwikkelen.

Rinke: Dat vraagt om balanceren tussen de verschillende groepen die in MONO events en dansnachten organiseren.

Shirin: MONO was één grote ruimte, dus je moest het met elkaar vinden. Het was vooral vertrouwen geven en veel praten om gemeenschappelijkheid te vinden. Soms had de ene meer succes met zijn avond dan de ander, en dat vraagt om balanceren tussen verschillende ego's. Niet per se in de negatieve zin. Mensen zijn ook zelf bezig met zichzelf binnen die plek te manifesteren. Daarin moet je balanceren. Zorgen dat iedereen zich gehoord voelt en begrijpen waar we naartoe willen. Het was heel intuïtief.

Rinke: Bij MONO krijgt Shirin de tijd en ruimte om te experimenteren met samenwerken met heel verschillende gemeenschappen. Na ongeveer een half jaar begint de werkwijze zijn vruchten af te werpen.

Shirin: Ik keek uit het raam en zag precies wat ik had gehoopt: toch wel in normen en waarden verschillende groepen. Hun gemene deler was misschien dat ze allemaal een relatief alternatieve mindset hadden. De queer community met de mensen rondom (A)WAKE, meer intellectueel tot meer working class en people of colour van mensen uit Rotterdam. Dat allemaal samen. Voor buitenstaanders was het ‘dat zijn allemaal van die hele hippe, coole mensen’. Maar het compliment dat wij kregen was dat niemand zich zo gedroeg. Iedereen was heel relaxt. Dat was denk ik omdat niemand de ruimte kreeg om zich arrogant te gedragen of om een soort ownership van die plek op te eisen. Dat zat hem ook in het team. Het team was een afspiegeling van het publiek dat we wilden hebben. Die waren ook relaxt en zichzelf. Niemand voelde zich beter dan iemand anders. Dat was zo fijn.

Rinke: Op dat moment komt er onder andere in de queer-community meer aandacht voor het concept van safer space. Een behoefte aan duidelijke regels en afspraken over verantwoordelijkheid. Om zo meer zeker te zijn van een veilige omgeving.

Shirin: Ik denk dat wat daarna is gebeurd, is wat ik zei: ik werkte heel intuïtief. We bevonden ons ook in een tijd die een beetje dubbel was, want ik denk dat het hoogtepunt in de zomer van COVID was. Dat waren natuurlijk ook bijzondere momenten om überhaupt samen te zijn. Maar er was toen al dat mensen erg veel achter hun telefoon zaten, geïsoleerd in hun kamer, en daarmee ook in hun gedachten. Het borrelde toen al een beetje op die tijd van, nou ja, zeker vanuit goede intenties, dat hele idee van safer space.

Rinke: Maar MONO is niet heel duidelijk in het communiceren van deze intenties en het vormgeven van de fysieke ruimte om die veiligheid te waarborgen.

Shirin: We hadden wel intenties, maar die waren niet duidelijk gecommuniceerd in de fysieke ruimte.

Rinke: De achterblijvende reactie van meerdere uitgaansgelegenheden op deze behoefte leidt tot zogenoemde call-outs, het publiekelijk bekritiseren van een organisatie in kwestie. Zo wordt ook MONO het vuur aan de schenen gelegd, onder andere via social media.

Shirin: Bij De School waren toen de eerste klappen gevallen. Toen bij Red Light Radio en MONO was daar ook één van. Dat heeft wel zijn effect gehad op de plek.

Rinke: Het is voor Shirin een pittige tijd. Ze werkt hard aan het herstellen van vertrouwen en relaties, maar besluit na een jaar om toch een stap terug te doen. Ondanks dat het beter gaat met MONO.

Shirin: Ik ben gestopt bij MONO juist toen het weer goed ging. We hebben echt heel veel gesprekken gevoerd met communities, en begrijpen waar de pijn zit. Wel heel duidelijk: hier staan wij voor. Uiteindelijk heeft dat ervoor gezorgd dat het vertrouwen weer terug is ontstaan. Maar ik wist niet meer wat ik er zelf van vond en hoe ik er zelf in stond. Uiteindelijk heb ik dat alles in een afscheidsbrief verwoord. Dat vond ik moeilijk om te doen. Dat heb ik eerst meer voor mezelf geschreven maar toen was ik gevraagd om een bijdrage te schrijven voor een boek over de nacht. Juist over sociale cohesie. Ik heb het op een moment gepubliceerd: ook al vindt iedereen het stom, hier sta ik achter. So be it. Het was heel fijn dat de brief goed is ontvangen.

Rinke: Ze krijgt veel reacties en lof op haar brief, ook van de meer kritische groepen. Dat geeft haar vertrouwen om verder vorm te blijven geven aan haar missie.

Shirin: Toen ben ik een stapje terug gaan doen en besloot ik me volledig te focussen op (A)WAKE.

Rinke: Want naast MONO werkt Shirin op dat moment ook al enkele jaren aan een ander project: (A)WAKE. In 2020 organiseert ze een eerste editie van het (A)WAKE Festival, New Radicalisms, geïnspireerd door de behoefte om een nieuw soort radicaal geluid te laten horen vanuit de regio, weg van de negatieve associaties met religie en terrorisme. Binnen (A)WAKE heeft ze tijd om de nieuwe inzichten die ze opdeed bij MONO om te zetten in een nieuwe werkwijze.

Shirin: Het zijn allemaal best wel kwetsbare communities, en daarbij komen nog eens allerlei verschillende identiteiten. Dus ik noem even plat gezegd: queer, vluchteling, working class, mensen met verschillende trauma's. Op een gegeven moment dacht ik: ik moet daarin voorzichtiger zijn en gewoon op één iets focussen en dat rustig opbouwen.

Rinke: (A)WAKE focust zich namelijk specifiek op bi-culturele makers, diaspora en mensen met een migrantenachtergrond uit West-Azië en Noord-Afrika. Ook wel de WANA-regio.

Shirin: En toen ben ik gewoon echt puur op (A)WAKE gaan focussen en weer losse programma's gaan maken. Ik heb ook echt tijd genomen voor mezelf om te reflecteren op leiderschap daarin en in de visie en in de ideologie. Ik moest inderdaad bij mezelf voelen: oh ja, waarvoor doe ik het? Het is eigenlijk heel veel praten en ook veel lezen erover en andere plekken bezoeken. Een plek waar ik bijvoorbeeld in Brussel graag kwam, zei precies dat zij in eerste instantie een plek wilden zijn waar ook jongens uit de buurt zouden komen. Maar doordat de verwachtingen van het publiek dat er kwam, voornamelijk queer was, lukte dat gewoon niet. Het zou wel kunnen, maar dan zou er een clash gebeuren. En als de prijs zo groot is, wat je als venue betaalt door weer in een call-out te komen, dat redden ze niet. Ze hebben een duidelijke keuze gemaakt en gezegd: nee, wij kiezen dan, in hun geval, voor de queer community.

Rinke: En naast de keuze om zich te focussen op een specifieke gemeenschap, kiest Shirin er nu ook voor om helder te benoemen dat frictie in haar ogen hoort bij samenwerken.

Shirin: Dus niet doen alsof dat allemaal niet gaat gebeuren, maar juist wel benoemen dat het dus wel kan gebeuren en daar dan kijken naar manieren over hoe we daarin kunnen deëscaleren. Kunnen zorgen dat er voldoende ideeën zijn over wat we daarna moeten gaan doen, maar ook duidelijk zijn in de verwachtingen, vind ik heel belangrijk. Er zit ook een prijskaartje aan, bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon fulltime in dienst hebben of het afhandelen van bepaalde incidenten. En ja, ruimte bieden in die code voor ook subtiliteit en grijze gebieden. Al dat vooral benoemen dat dat er is.

Rinke: In haar rol als directeur van (A)WAKE zoekt ze naar een balans tussen empathie en autoriteit.

Shirin: Ik ben me veel bewuster van mijn eigen rol, ook juist als directeur, en benoem nu veel meer. Bijvoorbeeld dat wij in ons team collaboratief werken, maar niet een collectief zijn. Dat onderscheid vind ik heel belangrijk om te benoemen. Ik ben best nog wel zoekende. Ik spreek soms met andere directeuren, vaak zijn dat witte, oude mannen. Ik vind het juist heel fascinerend om met hen te spreken. Heel vaak hebben zij hun organisatie zo ingericht dat er allemaal beschermingslagen zijn. Ze hebben bijvoorbeeld een kantoor op een andere plek in het gebouw. Als werknemer moet je daar aankloppen, en dat is heel anders dan wanneer ik aan tafel zit en iemand ineens ergens over begint. Ze hebben vaak HR en andere bescherming in hun rol. Ik vind het interessant, soms leg ik hen wat voor en dan zeggen zij: "Je bent toch gewoon directeur? Zeg gewoon nee." Dan zeg ik: “Nee, dat gaat echt niet". Zij vinden het fascinerend om te horen hoe het bij mij gaat. Maar ik moet veel meer werken vanuit een positie waarin ik mijn macht voorzichtig inzet. Het gaat veel meer over samen begrijpen waarom bepaalde keuzes worden gemaakt, en dat kost vaak veel tijd en geduld, maar ook vertrouwen. In dat vertrouwen kan je sneller schakelen.

Rinke: Het zijn de gesprekken met haar collega's die haar inzicht geven in haar eigen rol en macht als directeur.

Shirin: Ik ben altijd zoekende naar dat midden, veel empathie tonen, maar ook – dat heb ik geleerd - leren om te vertrouwen op mijn rol als directeur en leiding te nemen. Soms moet je durven zeggen dat we een bepaalde kant op gaan. Andere directeuren vinden vaak dat ik te veel uitleg, maar ik zie de waarde in het uitleggen. Je bent gelijkwaardig aan elkaar, maar niet gelijk in positie. Ik ben me nu bewuster van ook de waarde van afstand. Het is soms juist goed als de directeur wat meer op afstand is, vooral op momenten dat je moet ingrijpen en niet onderdeel wordt van de groep. Dat vind ik moeilijk, omdat we soms dezelfde leeftijd hebben en ik denk dat ik daarin in conflict ben met mezelf omdat ik ernaar verlang om onderdeel van de groep te zijn. Maar ik besef ook de waarde om juist niet onderdeel van de groep te zijn.

Rinke: Het onderdeel zijn van de groep is een thema dat steeds terugkomt in Shirins leven, maar waar ze inmiddels een ander perspectief op heeft.

Shirin: Het blijft een terugkerend thema omdat mijn moeder onlangs zei: "Oh, dat is grappig”. Want ik ben enig kind en ze zei: “Ik herinner me dat je vroeger de hele tijd dingen organiseerde voor de buurt. Uiteindelijk stond je dan met een pruillipje in een hoekje omdat je weer buiten de groep viel, want jij had het georganiseerd." Als je directeur bent, of weer in zo'n positie, blijf je toch een beetje buiten de groep, vooral in minder leuke tijden, merk je dat ik een andere rol heb en ik begin me steeds meer te realiseren dat ik ook een andere rol moet hebben.

Rinke: Nu omarmt ze de positie, maar het is en blijft een zoektocht. Leiderschap in een inclusieve organisatie is veeleisend.

Shirin: Ik denk dat een directeur in die zin gedoemd is tot eenzaamheid. Dat klinkt misschien negatief, maar het is wel waar dat je die afstand nodig hebt om leiding te geven aan een groep en niet één van hen kunt zijn. Ik heb ook geleerd dat, binnen de gemeenschappen waarmee ik werk, mensen niet willen dat ik één van hen ben. Ergens wel in het begrip. Uiteindelijk vinden mensen het fijn om te weten dat iemand wel weet waar je naartoe moet. Ik heb inmiddels vrede gekregen met het feit dat het huidige leiderschap veel veeleisender is. Je kunt veel minder een vorm van autoritair leiderschap uitoefenen; het vraagt veel balanceren tussen wel empathisch zijn maar niet één van hen zijn, tussen grenzen aangeven en voortdurend in gesprek gaan over waarom die grenzen er zijn.

Rinke: De teleurstelling van vroeger voelt Shirin niet meer.

Shirin: Ja, ik kijk er nu anders naar en ben me bewust dat ik de keuze heb gemaakt om degene te zijn die organiseert. Dat als je kiest voor die rol, dan moet je hem omarmen. Ik vind het fascinerend om in deze tijden leiding te geven aan iets als (A)WAKE.

Rinke: Voor (A)WAKE breekt een nieuwe fase aan. Na jaren van rondtrekken met programma's neemt het platform vanaf de zomer van 2024 intrek in een ruimte aan de Vijverhofstraat in Rotterdam. Daar starten ze met een tentoonstelling die symbolisch is voor de koers van de organisatie.

Shirin: Wat belangrijk is voor die plek, is dat wij dit keer de host zijn en niet de gast. Dat brengt verantwoordelijkheid met zich mee, maar maakt ook duidelijk dat de gast zich op een bepaalde manier moet aanpassen aan de host. Aan waar je binnenkomt. Wat die plek ook gaat zijn, en dat vind ik leuk om met die verwachting te spelen. Dat ik denk dat soms mensen naar die plek gaan van ‘oh boeiend’, mensen uit die regio hebben deze plek vormgegeven. Maar het is eigenlijk weer een spiegel van hoe vanuit die migrantenlens, wij kijken naar Nederland. Daar zit denk ik - om het verhaal rond te maken – daar waar het ooit begon met HIPSTER/MUSLIM: beide exotiseren.

Rinke: Het blijft een rode draad in haar werk: het dichter bij elkaar brengen van heel verschillende mensen en gemeenschappen.

Shirin: Maar niet vanuit aanvallen, echt meer vanuit: "Ja, jij vindt dit vreemd, maar wij vinden dit vreemd. Laten we vanuit daar het gesprek starten." Dat vinden we heel belangrijk. We zien kansen in die plek om daar iets mee te doen.

Rinke: Slagkracht is een podcastreeks van Cultuur+Ondernemen. Het is onderdeel van het ontwikkelprogramma Slagkracht en in dat programma krijg je handvatten aangereikt om je te professionaliseren binnen de zakelijke kant van de culturele en creatieve sector. Volg Slagkracht in je favoriete podcast app en blijf op de hoogte van nieuwe afleveringen en kijk voor meer informatie over het programma op cultuur-ondernemen.nl/slagkracht. Deze podcast werd gemaakt door mij Rinke Vreeke en de muziek is van Blue Dot Sessions. De montage en eindmix werden gedaan door Giel Verbakel en de cover van de podcast werd gemaakt door Anne van Geffen. Met veel dank aan Karen de Meester en Sanne Wiltink.