Skip naar content
Skip naar content

Ervaringsverhaal Het leiderschap vanuit een ander perspectief bekijken met een mentor

Hoe geef je leiding aan een kunstinstelling? Er is geen specifieke opleiding die je daarvoor klaarstoomt. Expertise en ervaring komen met de jaren. Startende leidinggevenden worden na een uitgebreide intake gematcht met een ervaren vakgenoot. “Soms kun je vastzitten in je eigen idee, zeker als je ergens enthousiast over bent. Dan is het fijn als iemand je helpt de deur weer open te zetten.”

Mentee Jason Hendrik Hansma is co-director van Shimmer, een tentoonstellingsruimte in de haven van Rotterdam die werkt vanuit de overtuiging dat kennis ontstaat door participatie en experiment.

Jason Hendrik Hansma
Jason Hendrik Hansma

Shimmer ontvangt een meerjarensubsidie van het Mondriaan Fonds. Via een pilot van het fonds met Cultuur+Ondernemen en De Zaak Nu kwam je bij het mentoringprogramma terecht. Waarom besloot je mee te doen?

“Shimmer bestaat nu vijf jaar. We zijn met deze organisatie gestart omdat we nergens de kunst konden zien die we wilden zien. Eloïse Sweetman, met wie ik Shimmer oprichtte, is curator en studeerde kunstmanagement, ik ben kunstenaar. Zo zijn we samen aan de slag gegaan. Onze werkwijze is pragmatisch. Learning by doing. We deden alles gewoon. Wat is communicatie? We probeerden het gewoon uit. En dat geldt ook voor bijvoorbeeld het oprichten van een bestuur. Tot nu toe waren we succesvol. We hebben nationaal en internationaal een goede basis aan volgers. En we krijgen steun vanuit het Mondriaan Fonds. Juist dan is zo’n mentoringtraject interessant. Ik ben super nieuwsgierig, wil graag leren. We doen de dingen zoals we ze doen, maar ik was ook juist benieuwd naar nieuwe modellen. Bijvoorbeeld voor groei, voor de samenwerking met individuele kunstenaars en met gastcurators. Daarover sparren met een meer ervaren mentor is voor mij heel prettig.”

Groep mensen - alleen ruggen zichtbaar - tijdens expositie bij Shimmer
LW/LW with Louwrien Wijers, Lawrence Weiner, and friends 2018. Fotograaf: Shimmer

Wat zijn de belangrijkste thema’s of vraagstukken die jullie bespreken?

“Ik wilde op een hoger abstractieniveau naar mijn rol en naar de organisatie kijken. Door op een meer filosofisch niveau met Björn te praten, bijvoorbeeld over leiderschap. Wat is dat eigenlijk? Wat is de toegevoegde waarde van wat ik doe? Maar ook bijvoorbeeld over groei. Dat is een gedachte waar we, nu we vijf jaar bestaan, veel mee bezig zijn. Moeten we groeien? En hoe ziet groei er dan uit? Kun je alleen groeien in de hoogte, of is groei in de breedte ook mogelijk, bijvoorbeeld doordat je nog meer diepgang brengt in de kennis die je creëert en deelt?”

Helpt het traject je om deze onderwerpen aan te pakken?

“Zeker. Ik kan erg gepassioneerd zijn in de dingen die ik doe. En dat is prima, maar daardoor heb ik soms ook oogkleppen op. Björn daagt mijn aannames op een heel prettige manier uit. Door de vragen die hij stelt, brengt hij me verder. Soms kun je zo vastzitten in je eigen idee, zeker als je ergens enthousiast over bent. Dan is het fijn als iemand je helpt de deur weer open te zetten.”

Kun je een concreet voorbeeld noemen van wat het mentoringprogramma je onder andere oplevert?

“Ja, ik voelde bijvoorbeeld weerstand bij het benoemen van KPI’s (key performance indicator, een manier om prestaties te toetsen en meetbaar te maken red.). Björn heeft me geholpen daar anders naar te kijken. Een KPI is niet meer dan een kwantitatieve manier van in beeld krijgen wat je bereikt hebt. Stel dat we een essay publiceren: hoe weten we dan of een essay het goed doet? Door daar van tevoren over na te denken, en daar een KPI voor af te spreken, maken we het concreet. We formuleren onze doelen al voor we van start gaan.

Shimmer werkt vanuit experiment. En KPI’s passen daar eigenlijk heel goed bij. Je denkt vooraf na over doelen en toetst tussentijds of je op de goede weg bent. Bij elk onderzoek en project van Shimmer onderzoeken we opnieuw welke werkwijze past. We zijn dus continu aan het experimenteren. Het concreet maken van doelen geeft houvast.”

Klopt de match met je mentor?

“Shimmer is geen standaardorganisatie. Björn staat open voor verandering, voor de dingen anders aanpakken. En hij kan op een abstractere manier naar het managen van een organisatie kijken. Zijn manier van zich inleven in wat ik nodig heb, is super waardevol. Ik was niet op zoek naar een antwoord of oplossing bij Björn, maar meer naar een manier om anders te kijken naar wat we doen. En dat is met hem goed gelukt.”

Mentor Björn Stenvers zit op dit moment in het bestuur van de Light Art Collection (Amsterdam Light Festival) en is boardmember bij ICOM Europe (International Council of Museums). Daarnaast is hij CEO van The Eye Care Foundation.

Björn Stenvers Anton Polevoda
Björn Stenvers, fotograaf Anton Polevoda

Je bent sinds 2022 mentor via Cultuur+Ondernemen. Waarom vind jij het belangrijk om startende leidinggevenden van culturele organisaties te begeleiden?

“Je kunt je als leidinggevende in een culturele organisatie in je rol best eenzaam voelen. Hiërarchisch sta je boven het team, ben je daar geen onderdeel van. Dan is het prettig als je peers hebt om mee te sparren. Dat geldt voor iedere leidinggevende. Maar als je startend bent, maak je casussen ook nog eens voor een eerste keer mee. Ik kan dan helpen met een andere bril te kijken of door soms dingen te versimpelen. Daar stel ik mijn ervaring en mijn netwerk graag voor beschikbaar.”

Hoe zou jij jouw stijl van begeleiden beschrijven?

“Het begint met leren luisteren. En dat leer ik elke dag nog beter te doen. Naar wat er speelt bij de ander, wat diegene uit het traject wil halen en wat ze van mij verwachten. Dan ga ik op zoek naar raakvlakken, naar onderwerpen waarop ik van ondersteuning kan zijn. En daarna laat ik de mentee altijd in de lead. Vertellen hoe het moet zou totaal niet effectief zijn. De ander ontdekt zelf wat nodig is. Mijn rol is vooral om de juiste vragen te stellen en waar nodig te vertellen over eigen ervaringen.”

Je hebt het Leadership Program van de British Council gevolgd, als een van de weinigen in Nederland. Speelt de daar opgedane kennis en ervaring een rol in jouw aanpak?

“Het heeft mijn visie op leiderschap een goede internationale basis gegeven en zeker scherper gemaakt. Een goed leider is er voor de organisatie. Medewerkers in de culturele sector mogen van diegene een veilige, gezonde en fijne werkomgeving verwachten. Daar hoort bij dat ze mandaat krijgen om hun werk te doen. Aan de andere kant wil je als leider ook ergens naartoe. Het is steeds een kwestie van de goede balans vinden tussen het bereiken van die doelen, en het uit handen geven van verantwoordelijkheden. De lijnen laten vieren, maar ook weer niet te veel.”

Wat levert de mentoring voor jou op?

“In het licht van zijn ontwikkeling heeft Jason nagedacht over zijn afkomst en geschiedenis. Hoe dat reflecteert in zijn persoonlijkheid en dus in zijn rol als directeur van de organisatie. Hij onderzoekt nu wat dat dan betekent voor zijn leiderschap en voor het DNA van Shimmer. Een leider fungeert volgens mij als tweede gezicht van een organisatie. Dus dat DNA is bijzonder relevant. De gesprekken met Jason hebben ervoor gezorgd dat ik mijn eigen afkomst ook weer opnieuw ben gaan waarderen. Als zoon van een vader die in de zorg werkte, en een moeder die haar hele leven aan de zakelijke kant van een culturele organisatie heeft gezeten, zie ik dat dat nu bij elkaar komt in mijn loopbaan. I do my utmost to do good, zowel in de cultuursector als in de zorg.”

Heb je zelf ooit iemand gehad die voor jouzelf de rol van mentor vervulde?

“Jazeker, en die mensen heb ik nog steeds. Voor ieder onderwerp of thema is er wel iemand die ik kan bellen. En dat doe ik ook. Bij moeilijke momenten bijvoorbeeld, of bij belangrijke beslissingen. Mentoring als begrip heeft raadgeving en opvoeding in zich. Dit hoeft overigens niet altijd van een persoon te komen. Ook de natuur of muziek kan deze functie vervullen. Wanneer je luistert naar een klassiek stuk waarvan je de partituur kent, kun je door de bekende cadans op het juiste spoor worden gezet. Of door naar lichte muziek of jazz te luisteren, krijg je nieuwe inspiratie waardoor het kwartje ineens valt. Cultuur helpt je zo op een heel prettige manier reflecteren.”

Mentoring voor kunstpodia

Cultuur+Ondernemen heeft in 2020 in samenwerking met brancheorganisatie kunstpodia De Zaak Nu en het Mondriaan Fonds een mentoringprogramma op maat ontwikkeld voor directie en zakelijk leiders van (beeldende) kunstpodia en presentatie-instellingen.