Ervaringsverhaal Groeien in je rol van zakelijk leider dankzij een mentor

Er bestaat geen specifieke opleiding die je klaarstoomt voor het leiden van een kunstinstelling – expertise en ervaring komen met de jaren. Cultuur+Ondernemen biedt sinds 2018 mentoringprogramma’s voor culturele organisaties. Startende leidinggevenden worden na een uitgebreide intake gematcht met een vakgenoot die er al meer vlieguren op heeft zitten. “Als beginnend zakelijk leider moet ik mezelf opstarten. Er is geen inwerkprogramma of een geëffend pad. Het sparren met een professional met een bak aan ervaring en expertise helpt daar enorm bij.”

Mentee Pauline van der Kolk, zakelijk leider bij theaterschool en productiehuis Loods13 in Emmen. Een organisatie die naam heeft gemaakt met communitytheater, en bekendstaat om haar toneelproducties samen met specifieke groepen in de samenleving. Zo maakte Loods13 voorstellingen met moeders die in de bijstand zitten, met vluchtelingen en volgt er een productie waaraan eenzame jongeren deelnemen.

Waarom meldde je je aan voor het traject mentoring voor zakelijke leiders?

“Sinds juli dit jaar ben ik zakelijk leider bij Loods13. Een organisatie waar ik me goed op mijn plek voel. Hier kan ik samen met ons team impact maken, van betekenis zijn. Juist doordat we de community met theater aanspreken, verbinden en laten deelnemen.

Onze organisatie is gevestigd in wat je een cultureel schrale omgeving kunt noemen. Er is relatief veel armoede, een hoog percentage laagopgeleiden en er is weinig cultureel aanbod. Hier kunnen we dus écht van betekenis zijn. En daarvoor is slagkracht nodig. Zowel vanuit het team als vanuit mij, als zakelijk leider. Ik heb jaren als leidinggevende bij de overheid gewerkt, maar een culturele organisatie vraagt toch weer om heel andere kwaliteiten, merkte ik al snel. Daarom meldde ik me aan voor dit mentoringtraject.”

Waarin verschilt voor jou het leidinggeven aan een culturele organisatie van het leiden van een team in een overheidsinstelling?

“Bij een leidinggevende rol in een organisatie als Loods13 komen heel andere dingen kijken - subsidies, publieksbereik, governance, het beheren van de financiën. Je bent zelf verantwoordelijk voor het opstellen voor de begroting en jaarcijfers, samen met een externe accountant. Bij mijn vorige job had je hier aparte afdelingen voor. In deze functie heb ik dus een veel breder takenpakket dan voorheen. En dat past ook bij mij, alleen zijn er nog wel onderdelen waar ik in moet groeien.”

Helpt het traject je om deze onderwerpen te managen?

“Absoluut. Een mooi voorbeeld vind ik de financiën van Loods13. Die wil ik anders inrichten. Dat is onder andere ingegeven door onze grootste financier: de gemeente Emmen. Maar hoe pak je zoiets nu goed aan? Die vraag stelde ik aan Nicolien. Zij is jaren zakelijk directeur geweest van Orkater. Haar advies hielp mij meteen enorm op weg. Ook op het gebied van het inrichten van sponsoring geeft ze me hands-on tips. Tijdens de komende sessies gaan we dieper in op de strategische aspecten van het zakelijk leiderschap.”

Klopte de match met je mentor?

“Nicolien voelt door haar ervaring goed aan wat ik nodig heb. Als je begint aan zo’n functie van zakelijk leider in een kleine culturele organisatie moet je jezelf opstarten. Er is geen inwerkprogramma of een geëffend pad. De gesprekken met Nicolien hielpen me daar tot nu toe bij. Aan het eind zit ik vol energie, en wil dan meteen aan de slag met de handvatten die ik kreeg. Volgens mij is dat een heel goed teken.”

Wat geef jij als tip mee aan leidinggevenden die zich willen opgeven voor een mentoringtraject?

“Doen! Ik kan het iedereen aanbevelen. Je hoeft niet zelf het wiel uit te vinden, sparren met een professional met een bak aan ervaring en expertise zoals Nicolien is veel beter. Zij stelt precies de juiste vragen, helpt me op een andere manier naar mijn aanpak te kijken. Ik zit op dit moment nog middenin het traject, maar het is ontzettend leerzaam en inspirerend. Nu al.”

Mentor Nicolien Luttels was ruim 23 jaar zakelijk directeur bij eigentijds muziektheatergezelschap Orkater. Sinds juli 2019 werkt ze, onder de vlag van coöperatie Blueyard, als interimmanager en adviseur in de kunst- en cultuursector.

Je bent sinds 2017 mentor via Cultuur+Ondernemen. Wat geef jij mentees mee in je begeleiding?

“Ga meteen bouwen aan je netwerk. Dat is wat ik alle startende zakelijk leiders op het hart druk. Je netwerk is je namelijk je grootste goed. Daarom vind ik het zelf óók belangrijk om benaderbaar te zijn, en om mijn netwerk te delen met de leiders van de toekomst. Bovendien word ik door mentees op mijn beurt ook weer geïnspireerd. Ze zetten me aan het denken, waardoor ik anders naar zaken ga kijken. Ik profiteer er dus zelf ook van.”

Hoe zou jij jouw stijl van begeleiden beschrijven?

“Een misverstand over leidinggeven in de cultuursector is dat ’zakelijk’ vaak wordt gezien als ‘streng en remmend’. De relaties met medewerkers schuren vaak tegen het vriendschappelijke aan, waardoor het lastig kan zijn om op je strepen te staan. Mijn ervaring is dat dit elkaar niet hoeft te bijten. Je moet als zakelijk leider benaderbaar en empatisch, maar vooral niet soft zijn. Ben juist heel helder en duidelijk, en neem mensen mee in wat jou beweegt en waarom bepaalde keuzes daarin nodig zijn.

Mijn eigen stijl van begeleiden weerspiegelt de manier waarop ik zelf leiding geef: direct en empatisch. En blijkbaar werkt dat prima. Tijdens een gesprek storten mensen vaak al snel hun hart bij me uit. Zolang je de juiste context geeft en je empathisch opstelt, kun je prima direct zijn over wat je wil.”

Wat is jouw visie op leiderschap van een culturele organisatie?

“Een goede leider is wat mij betreft iemand die in samenspraak met de artistieken in de organisatie zoveel mogelijk ambities waarmaakt. Door in plaats van te zeggen: ‘Nee, daar hebben we geen geld voor’ te starten vanuit: ‘Oké, hoe pakken we dat met elkaar aan’? Persoonlijk vond ik het als zakelijk directeur ook belangrijk om bij te dragen aan de belangen van de sector als geheel. Zo heb ik altijd veel voor de Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten (NAPK) gedaan. Kunst en cultuur is al geen sector die het makkelijk heeft, en dat maakt het des te belangrijker om met één stem naar Den Haag en naar lokale politiek te spreken. Ik zag en zie daar wel een verantwoordelijkheid voor mezelf.”

Heb je zelf ooit iemand gehad die voor jouzelf de rol van mentor vervulde?

“Oh zeker, meerdere mentoren zelfs. Toen ik net bij Orkater binnenkwam, was voormalig zakelijk directeur Ton Schippers een mentor voor mij. Hij nam me meteen mee in alles wat hij deed, en al snel was ik zijn assistent. Toen hij uitviel, kon ik zijn rol overnemen. Nog steeds een enorme sprong in het diepe hoor, maar dankzij zijn begeleiding en die van mede-directeur Marc van Warmerdam kwam het goed. Daarnaast heb ik altijd veel contact gezocht met mensen in het veld. Als je een concrete vraag hebt, zijn de meesten echt wel bereid om je te helpen. En dan kom ik weer terug bij dat o zo belangrijke netwerk: het maakt niet uit op welk punt in je carrière je staat, de professionals die je kent en die jou kennen zijn goud waard. Investeer en blijf investeren in je netwerk. Nu ik zelf als freelancer werk, pluk ik daar ook meteen de vruchten van.”

Pauline en Nicolien deden, respectievelijk als mentee en als mentor, mee aan het succesvolle programma Mentoring voor Zakelijk Leiders, een van de twee programma’s voor leidinggevenden van culturele organisaties. Nieuwe aanvragen kunnen het hele jaar door worden ingediend. Cultuur+Ondernemen beschikt over een uitgebreid, steeds groeiend, mentorenteam voor culturele organisaties.