Verdieping “Besturen en toezichthouden is dealen met dilemma’s!”

Tijdens de conferentie ‘Een beetje toezicht bestaat niet!’ in Museum Het Valkhof bespraken circa 100 toezichthouders en bestuurders good governance in de cultuursector. Een impressie van de belangrijkste conclusies en leerpunten.

Toezichthouders bepalen de ruimte van de bestuurder om risico’s te nemen

Hoofdspreker Sietze Haringa (oud partner KPMG en ervaren toezichthouder) stelt dat good governance veel meer is dan het afspreken van een set regels. Het gaat ook om een inspirerende interactie onderling en met het bestuur. Dat vereist een bewust gekozen, bekwame en divers samengestelde raad van toezicht die in staat is om kritische vragen te stellen. Die kritische vragen zijn nodig om de continuïteit van de organisatie te bewaken. Haringa benadrukt dat succesvol cultureel ondernemen niet mogelijk is zonder dat bestuurders risico’s nemen. De taak van de toezichthouder is om de bandbreedte waarbinnen deze risico’s mogen plaatsvinden te bepalen en zo scherp te sturen op mogelijke discontinuïteiten die hieruit voort kunnen vloeien. Een code van principes en best practices (zoals de huidige Governance Code Cultuur) is hierbij een krachtig hulpmiddel. In de woorden van Haringa: “zonder code ben je nergens, maar met een code ben je er nog lang niet!”

Teambuilders gezocht

Dagvoorzitter Marijke van Hees (voorzitter van de Raad voor Cultuur) stelt dat de toenemende complexiteit van besturen en toezicht van toezichthouders vraagt dat ze opereren als team: “De tijd van een-tweetjes tussen voorzitters en directeur-bestuurders is echt voorbij.” Voorzitters moeten de vaardigheid hebben om een goed toezicht team te maken. Het zou een goede zaak zijn als hiervoor een opleidingsfaciliteit komt.

Positie toezichthouder niet vanzelfsprekend

Jolande Sap, voorzitter Nederlandse Vereniging Toezicht Cultuur, vindt dat de positie van toezichthouders niet vanzelfsprekend is. “Het is nodig dat een raad van toezicht ieder jaar met een bezield verhaal komt: waarom zitten toezichthouders nog steeds op de goede plek?” Nieuwe uitdagingen voor instellingen vragen soms om nieuwe toezichthouders. Diversiteit is hierbij essentieel. Het gaat daarbij niet alleen om diversiteit in de verhouding man/vrouw, leeftijd en culturele achtergrond maar ook om verschillende typen mensen. Zowel de continuïteit als de legitimatie van een organisatie is sterk gebaat bij diversiteit van het toezicht.

Meer zelfevaluaties nodig

Volgens Therese van Schie, toezichthouder Frans Hals Museum en dance4life is er de afgelopen jaren veel gedaan om bestuur en toezicht te versterken: “De Governance Code Cultuur is niet meer weg te denken, ook niet bij de kleine organisaties.” Volgens haar zijn we er daarmee nog lang niet. “Het gaat niet om de regels, maar om de gedachte erachter.” Zelfevaluaties zijn het instrument om, met de code als kader, daadwerkelijk het gesprek aan te gaan over het functioneren van bestuur en toezicht.

Actualisatie van de Governance Code Cultuur

Het komende jaar wordt de Governance Code Cultuur geactualiseerd. “We moeten de Code nog beter passend maken; bijvoorbeeld ten aanzien van het omgaan met risico’s wanneer er sprake is van zowel publieke als private financiering en meerdere belangen”, zegt Jo Houben, directeur van Cultuur+Ondernemen (ontwikkelaar van de code) tegen het publiek. “Good governance helpt om deze risico’s te beheersen zodat succesvol cultureel ondernemen mogelijk wordt.” Als het gaat om bekendheid gaat het goed met de Code: zeker tachtig procent van de culturele instellingen kent de code. Onderzoek eerder dit jaar laat echter zien dat de toepassing in de praktijk voor verbetering vatbaar is. Willem van Oppen, bestuurskundige, vult aan: “Toezicht houden is een vak, niet langer een privilege!”

Impressie van de conferentie ‘Een beetje toezicht bestaat niet!’, Museum Het Valkhof (Nijmegen), 28 september 2017.

De presentatie van Sietze Haringa is downloadbaar.

Organisatie:
Cultuur+Ondernemen, Museum Het Valkhof, de Nederlandse Vereniging Toezicht Cultuur (NVTC) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG).