Verdieping Zes jaar Route Ondernemerschap: wat levert het kunstenaars op?

Een boost op zakelijk vlak. Uit de routine breken en kiezen voor een ander, beter passend pad. Dat is Route Ondernemerschap. Nu ruim vijf jaar helpt het programma kunstenaars professionaliseren, hun eigen verhaal fijn te slijpen en te ontdekken wat hun persoonlijke route in die kunstwereld is. En dat werkt: deelnemers zien meer kansen voor zichzelf, versterken hun zelfvertrouwen en komen letterlijk in beweging. Tijdens de trainingsdagen, maar vooral ook daarna.

Haar werk, pal naast dat van Sol LeWitt, op PAN Amsterdam. Beeldend kunstenaar Daphne Glasmacher glimlacht als ze aan dat moment terugdenkt. Op de beurs hing haar werk bij Kunsthandel Meijer, met ook werk van Andy Warhol, Roy Lichtenstein en Willem de Kooning in het portfolio. “De galeriehouder plaatste mijn werk naast LeWitt. Omdat hij wist dat dit één van mijn persoonlijke favorieten is”, vertelt ze. “Zonder Route Ondernemerschap was ik nooit op Meijer afgestapt.”

Een aanpak die werkt

In 2017 ontstond Route Ondernemerschap vanuit de behoefte om zakelijke vragen van mid-career kunstenaars te bundelen in één programma. Inmiddels deden ruim 200 kunstenaars mee, in 17 verschillende groepen. Dat het programma effectief is, laat een recente impactmeting van onderzoeksbureau Sinzer Grant Thornton zien. Gemiddeld gaven deelnemers het programma als geheel een dikke acht. Daarnaast kreeg ruim tachtig procent van de deelnemers beter zicht op knelpunten en nodige vervolgstappen voor de eigen beroepspraktijk, en achtte ongeveer net zo’n groot deel zich beter in staat een helder verhaal te vertellen over hun werk.

Eén van hen is Noor Wentholt, ontwerper van luxe lederwaren. Ze speelde al langer met de gedachte om zich nog meer op haar makerschap te focussen. Maar hoe pak je dat aan? Hoe zorg je voor genoeg geld op de rekening, en hoe regel je je marketing? “Ik wist: als ik mijn eigen praktijk een injectie wil geven, dan is dit wat ik nu moet doen”, vertelt ze. Inmiddels werkt Noor aan rebranding van haar bedrijf en heeft ze, dankzij Route Ondernemerschap, een duidelijk plan van aanpak voor wat ze wil bereiken. “Als je al langer op een bepaalde manier bezig bent, is het lastig om daar uit te stappen en het grotere plaatje te zien. Na de training staat dat verhaal er wél. Ik weet nu beter wat de rode draad in mijn ondernemerschap is.”

Hart en hoofd: je eigen route in beeld

Het programma van Route Ondernemerschap is compleet. Van persoonlijk leiderschap tot en met marketing en van de essentie van je werk tot en met acquisitie en netwerken: alles komt aan bod. Dat gebeurt in zes bijeenkomsten, verdeeld over zes of zeven weken. “De training is veel meer dan theorie of tips en trucs over ondernemen. Het gaat vooral over hoe jij als mens die route bewandelt. Je mag ontdekken wat bij jou past”, legt Krista Heijster uit. Als programmamaker zakelijk ontwikkelen bij Cultuur+Ondernemen is ze initiator van Route Ondernemerschap. “Het is juist de combinatie van het voelen waar je als kunstenaar heen wil en het leren van ondernemerschapskwaliteiten die dit programma sterk maakt.”

En dat is de crux van Route Ondernemerschap: het is een training die blijft hangen. Niet alleen een week nadat je hem gevolgd hebt, nee, misschien wel een carrière lang. Dat is de bedoeling in ieder geval. Dat het kunstenaars een flinke boost aan hun beroepspraktijk geeft, waardoor ze blijvend fijner ondernemen en zelfredzamer zijn. En daarvoor is alleen het kijken naar die zakelijke kant niet genoeg. Je moet er eerst een stap voor terug doen. Kijken naar wat je al deed, en waar je naartoe wil.

Kom in beweging

Zo start iedere editie van Route Ondernemerschap met een training van coach Wendelien Koop, over persoonlijk leiderschap. Wendelien: “De hoofdvangst van Route Ondernemerschap is wat mij betreft niet wát je doet, maar dát je doet. Uit de routine breken en het anders aanpakken. Dat is waar het volgens mij om draait.” Kunstenaar zijn is een solitair beroep, weet ze. Dat maakt reflectie soms lastig. “Daarom starten we de training met reflecteren. Zo neem je de tijd en aandacht om uit te zoomen van je dagelijkse praktijk. Dat helpt je om scherper te krijgen waar je naartoe wil, en wat daarvoor nodig is. Als je dat weet, is het ineens veel logischer om aan de slag te gaan met bijvoorbeeld financiën, je website of het aanspreken van je netwerk. Je hoeft er geen trucje voor te doen: de stappen volgen als vanzelf uit jouw persoonlijke doelen.”

Krista vult aan “Een training is pas effectief als het geleerde wortel schiet in de dagelijkse beroepspraktijk. Ondernemen is dan geen kwestie meer van iets dat ook nog moest, het zijn dan logische en noodzakelijke stappen op weg naar een helder doel. Een doel, geformuleerd vanuit de intrinsieke motivatie dat te bereiken. Het mooiste vind ik de aha-momenten tijdens de training: ‘Hé, nu wordt het leuk!’”

Daarover kan beeldend kunstenaar, fotograaf en kok Carina Hesper meepraten. Lange tijd probeerde ze in een bepaald hokje te passen. Deed ze dingen waarvan ze dacht dat die moesten, in plaats van dat ze het wilde. "Op papier ben ik succesvol, ik zit bijvoorbeeld in grote internationale collecties. Maar ik ging er steeds meer aan twijfelen of ik hier in het dagelijks leven nu gelukkig van werd”, vertelt ze. Door de training – na iedere bijeenkomst kwam ze thuis met huiswerk dat ze meteen in haar praktijk kon toepassen – stroomden de ideeën haar hoofd in. Ze maakte een flinke carrièreswitch: op dit moment is ze op zoek naar een huis in het buitenland, waar ze met haar man gasten ontvangt en kunst kan maken. “Dat ik die twee werelden waar ik zo van hou - hospitality en kunst - op deze manier kan combineren, was eerder niet zo in me opgekomen. Maar nu ik dit plan heb, merk ik hoe enthousiast het me maakt. De nieuwe ideeën komen bijna automatisch.”

Klankbord voor elkaar

De groepen van Route Ondernemerschap worden nauwkeurig samengesteld. En dat is niet zomaar. Juist de dynamiek in zo’n trainingsgroep is bepalend voor een deel van het succes van de methode, vertelt Krista. “Deelnemers komen vaak wat afwachtend binnen. Ik weet dan: aan het einde van de eerste trainingsdag staat hier een groep. Dat gebeurt elke keer weer.” Zo’n groepsgevoel is belangrijk, omdat de deelnemers ontzettend veel leren van elkaar. Ze zitten allemaal op ongeveer eenzelfde punt in hun carrière, en willen zich allen ontwikkelen. De trainingsdagen helpen hen niet alleen te reflecteren op hun eigen doelen en ontwikkeling, maar óók op die van de ander. “En daarbij sterkt het horen van verhalen van gelijkgestemden je: het zorgt voor herkenning of juist voor inspiratie.”

Ontwerper van luxe lederwaren Noor heeft nog steeds contact met de mensen uit de groep die ze door Route Ondernemerschap leerde kennen. “Tijdens de training waren we allemaal super eager naar elkaars verhaal, en waren bereid met elkaar te reflecteren en mee te denken”, vertelt ze. “Het kwam dan nog wel eens voor dat we in de pauzes doorgingen, omdat we zoveel hadden aan elkaars spiegel.” De eerste trainingssessie - gegeven door Wendelien - werkt dat proces in de hand. "Je wordt meteen aan het werk gezet. Gaat aan de slag met je persoonlijke uitdagingen en doelen. En dat is in het begin best spannend in een groep mensen waar je niemand kent", herinnert Carina zich. "Wendelien creëert een heel fijne sfeer, waarin het veilig voelt om dingen te delen. Doordat je elkaars verhaal hoort, voel je je ook verantwoordelijk voor elkaar. Dat schept een band."

Dingen anders doen dan je altijd deed, is best pittig. Beeldend kunstenaar Daphne Glasmacher: "Je moet het allemaal zelf doen als kunstenaar. Daarvoor moet je best stevig in je schoenen staan." Gesterkt door één van de bijeenkomsten, over acquisitie in dit geval, stapte ze af op twee standhouders op PAN Amsterdam. "Het antwoord dat ik van hen kreeg, was echt niet meteen: ’ja, kom aan boord’. Maar ik merkte wel dat zij super bereid waren om mij te helpen, ook omdat mijn verhaal dankzij de training duidelijk was. ‘Ga bijvoorbeeld eens daar kijken’, zeiden ze tegen mij. Zo ben ik uiteindelijk bij Kunsthandel Meijer terechtgekomen. En hing mijn werk daar ineens naast kunstenaars tegen wie ik enorm opkijk", vertelt ze. "Dat is misschien wel het belangrijkste dat ik heb meegenomen van Route Ondernemerschap. Ga het gewoon doen. Iedere stap brengt je uiteindelijk weer iets dichter bij je doel."

Het leerprogramma Route Ondernemerschap wordt dit jaar (2023) georganiseerd in twee regio's: Utrecht en Rotterdam.