Interview Zakelijk Bekeken - Interview met Jorien Waanders, zakelijk directeur Bijlmerparktheater

Nu we minder kunnen, moeten we extra relevant zijn.

Jorien Waanders is sinds september 2019 zakelijk directeur van het Bijlmer Parktheater, dat als slogan heeft: 'Theater van het nieuwe Nederland'. Ze vertelt onder meer over structuur aanbrengen in een creatieve organisatie en andere verhalen in het theater brengen.

“Ik kan me heel goed voorstellen dat er theaters zijn die zeggen: let’s call it a day, we gaan tot september dicht en we zetten alles in op volgend seizoen.” Jorien Waanders zit op een klapstoel op het podium van het Bijlmer Parktheater en kijkt de lege zaal in. Dichtgaan is goedkoper, dat weet ze als zakelijk directeur maar al te goed. Bovendien vragen de steeds wisselende maatregelen veel van haar en het personeel. “Maar ik kan het niet over mijn hart verkrijgen”.

Waarom niet?

“Er staat een grote productie gepland, De Gliphoeve, een toneelstuk over de komst van Surinamers naar Nederland in samenwerking met Orkater. “Dat is echt een belangrijke voorstelling en we blijven hopen dat het door kan gaan. Alleen al dat de acteurs hier volgende week komen repeteren, zorgt voor een opleving bij ons allemaal, van techniek tot receptie. Daarnaast hebben we hier ook partnerorganisaties in het pand die hopelijk gauw weer open mogen, zodat ze bijvoorbeeld weer danslessen kunnen geven aan de jongeren in de buurt.”

Op welke momenten twijfelde je?

“Op een gegeven moment dachten we: oké, de foyer is dicht, er staan geen tafels en stoelen. Mensen komen hier, maar op het toilet hangt rode tape omdat ze daar niet naartoe mogen, hoe ver wil je gaan? En we hadden een klein incidentje bij de receptie, iemand die zijn mondkapje niet wilde dragen. Toen dachten we wel: als we echt die mondkapjesplicht willen handhaven dan hebben we security nodig. Willen we dat?”

Hoe gaan jullie om met de onzekerheid?

“Inhoudelijk hebben we een interessante transitie doorgemaakt na de eerste sluiting in het voorjaar. Elke keer hebben we gezegd: we moeten heel dicht bij onszelf blijven. En als we minder kunnen doen, dan moeten we extra relevant zijn. We zien het als onze rol om andere verhalen in het theater te brengen en biculturele makers de mogelijkheid te geven zich te ontwikkelen en nieuw werk te presenteren. Dus toen grote gezelschappen afzeiden en er toch maar 30 mensen in de zaal mochten, kwam er meer ruimte voor nieuwe makers en experiment.”

Zijn er dingen die je geleerd hebt van de coronatijd?

“De kracht van het Bijlmer Parktheater is een team met heel veel verschillende achtergronden en invalshoeken. We hebben diversiteit van kassa tot zaalwachten. Ik denk dat dat absoluut iets doet met de verschillende bezoekers die hier komen en die zich daardoor veilig en welkom voelen. Maar ook de programmeurs hebben verschillende disciplines als achtergrond. In tijden van crises is die verscheidenheid nog belangrijker. Dat je niet allemaal mensen hebt met dezelfde ideeën. Dat iemand net met een ander oogpunt komt. Van hé: dit kan allemaal niet meer, maar dit kan wel. En wat ik ook geleerd heb: communicatie is goud.”

Wat bedoel je daarmee?

“Wij zijn steeds met elkaar blijven praten: wat is nou de reden waarom we er zijn? Wat maakt het Bijlmer Parktheater het Bijlmer Parktheater? Dat moet echt de allerbelangrijkste drijfveer zijn. Dan krijg je ook antwoord op de vraag: als het theater dicht is, wat kun je dan nog? Tijdens de eerste sluiting in maart hebben we bijvoorbeeld ons pand beschikbaar gesteld voor crisishulp om voedselpakketten in te pakken voor mensen in Amsterdam-Zuidoost, waar veel kwetsbare groepen wonen. Zo kijken we steeds: wat kan er wél?”

Je bent cultureel antropoloog, niet de meest logische achtergrond voor een zakelijk directeur?

“De zakelijke kant heeft me van jongs af aan getrokken. Al tijdens mijn studie antropologie volgde ik ook vakken bedrijfskunde. Dan ging ik van een college culturele antropologie naar een college bedrijfskunde en kwam in een totaal andere cultuur terecht. Wat ik deed was not done, maar nu helpt het me dat ik beide werelden interessant vind. Als cultureel antropoloog weet ik hoe belangrijk het is om dezelfde normen en waarden te delen. Dat geldt natuurlijk ook voor een bedrijfscultuur als die van ons: je hebt één ideologie nodig, dan ga je vliegen.”

Hoe gaat één ideologie samen met diversiteit?

“Ik zie de ideologie als een aura om verschillende bouwstenen van een organisaties heen. De ideologie die we allemaal delen, is vechten voor verhalen die je niet genoeg hoort, opkomen voor de mensen in dit stadsdeel. ‘“I stood at the edge and claimed it as central”, schreef Toni Morrison. Wij zitten ook aan de rand van de stad en moeten zorgen dat mensen hier naartoe komen. Die ambitie delen we. De Black Lives Matter-demonstratie was in het park voor ons theater. Dan hoef ik als zakelijk leider eigenlijk niets te zeggen. De techniek had zelf al geregeld dat er boxen buiten staan en de PR-afdeling heeft een enorme banner gemaakt voor op het pand.”

Dit bericht bekijken op Instagram

Een bericht gedeeld door Bijlmer Parktheater (@bijlmerparktheater)

Is het soms ook lastig om al die verschillende mensen in dezelfde kruiwagen te houden?

“Ja, dat vraagt aandacht. Waar het vooral misgaat, is als je denkt: ‘ik ging er vanuit dat…’ Ik heb de afgelopen jaren geleerd dat je soms heel expliciet dingen naar elkaar moet uitspreken. Ik denk dat het heel belangrijk is om aandacht te hebben voor elkaar, dingen uit te praten.”

Praten jullie meer met elkaar dan andere organisaties?

“Misschien wel. In normale tijden eten we veel samen, dat is een moment buiten de vergadering om met elkaar te praten over wat je voelt: ‘ik zag iets in je houding tijdens de vergadering, wat is er dan?’ Zo creëren we een veilige sfeer waarin mensen ook kritisch durven te zijn als het nodig is. Daar hebben we denk ik meer aandacht voor dan de gemiddelde organisatie. En juist dat is nu heel lastig, omdat je met elkaar in zoom-vergaderingen zit en bijna alleen maar efficiënt vergadert. Dan mis je net dat persoonlijke contact, dat vind ik echt lastig.”

Hoe zie jij jouw rol als zakelijk directeur?

“Naast het productionele, besteed ik veel aandacht aan de zachte kant van de organisatie. Dat vind ik heel belangrijk en ik denk ook dat ik daarom heel goed pas bij het Bijlmer Parktheater. Ik vind het belangrijk dat iedereen aangehaakt blijft. Hoe zorg je dat je ook nu voldoening uit je werk haalt? We waren er altijd heel goed in om lang van tevoren alles tot in de puntjes te regelen. Daar haalden mensen van de productie echt hun voldoening uit. Waar haal je dán je voldoening uit, als dat niet kan? Daar ben ik bij iedereen naar op zoek. Misschien haal je nu niet je voldoening uit een voorstelling die is uitverkocht, maar wel dat je een stap verder bent in het nieuwe crm-systeem.”

Hebben jullie nu meer tijd voor reflectie?

“Ja. Bijvoorbeeld om met de marketingafdeling na te denken: waar willen we naartoe? En qua programmering: wat willen we eigenlijk de komende jaren? Willen we misschien meer met jeugd doen? Hoe gaan we om met al die ambities van onze partners en van onszelf? En we doen veel dingen waar we in de drukte nooit aan toekwamen, van een nieuw ticketsysteem tot een nieuw terras, zodat bezoekers straks ook prettig buiten kunnen zitten.”

Dit bericht bekijken op Instagram

Een bericht gedeeld door Bijlmer Parktheater (@bijlmerparktheater)

Hoe staan jullie er financieel voor?

“We hadden een goede buffer opgebouwd en prijzen ons gelukkig dat zo’n 70 procent van de gebruikelijke inkomsten overeind blijft door subsidie van de gemeente. Maar een te verwachten groot verlies in 2021 tast de buffer flink aan. Dus eigenlijk wordt het in 2022 echt spannend. Zonder tegemoetkoming moeten we er dan de rem op zetten. Als je financieel kwetsbaar bent, kun je minder risico’s nemen, minder experimenteren en minder extra’s doen. We zullen meer op safe moeten spelen en dat vind ik ongelooflijk jammer. Ik maak me echt zorgen over de innovatie in de culturele sector. En intussen groeit Amsterdam-Zuidoost hard, dus terwijl de vraag naar ons groter wordt, kunnen we minder doen. Dat is wel echt zonde.”

Wat is jouw advies aan andere zakelijk leiders?

“Als zakelijk leider vind ik het belangrijk om een veilige sfeer te creëren. Voor bezoekers, voor medewerkers en voor het bestuur. Juist een creatieve organisatie kan veel baat hebben bij structuur. Kaders bieden de veiligheid om juist heel vrij te kunnen bewegen."

Kun je daar een voorbeeld van geven?

“Ik had vanochtend een gesprek met twee programmeurs over een groot project wat ze gaan doen met talkshows, podcasts, exposities. Heel mooi en inhoudelijk gedreven en dan kan ik helpen om hun mind helder te krijgen met een heldere begroting. Natuurlijk gebeuren er allerlei dingen die we nog niet weten. Maar die basis geeft hen rust om echt op de inhoud verder te gaan.”

Welke rol speelt het bestuur voor jou?

“Ze stellen kritische vragen, maar misschien nog wel belangrijker op dit moment: ze geven veel vertrouwen. Ik vond het spannend een begroting te presenteren die ver in de rode cijfers gaat. Maar ze zeiden: we zien dat je het juiste inzicht hebt, dat je op de juiste manieren kan sturen en dat er goed over is nagedacht. Dat is voor mij echt heel belangrijk: we gaan zo’n zwaar jaar tegemoet, maar zelfs het bestuur heeft er vertrouwen in.”

Jorien Waanders is ook mentor voor culturele organisaties.