Blog Rekenen wat je waard bent

Nu ik ouder ben – en gelukkig ook een beetje wijzer – werk ik bijna nooit meer gratis. De beloning die ik krijg voor mijn werk hoeft niet altijd geld te betekenen; het kan ook voldoening zijn of iets doen omdat je er oprecht in gelooft.

Zo maak ik elk jaar een paar (kinder)boeken voor de Nederlandse en Belgische markt, waarbij in de meeste gevallen 60-80% van mijn gewerkte uren onbetaald is. Financieel geen beste deal, zou je zeggen, maar ik doe het omdat ik geloof dat die boeken belangrijk zijn.

Omdat de financiële vergoeding vaak niet voldoende is om mijn rekeningen te betalen, leef ik vaak tijdelijk van mijn spaargeld. Om die reden is het voor mij belangrijk dat ik alleen projecten aanneem waar mijn bijdrage ook écht waarde toevoegt.

Een tijdje geleden heb ik geweigerd een lezing te geven over het belang van eerlijke betaling voor freelancers. Toen ik namelijk vroeg wat die klus zou betalen, meldden ze dat er geen budget was. Ik kon niet anders dan lachen om de ironie.

Als iedereen binnen zo'n organisatie wordt betaald, maar ik als creatieve freelancer word geacht om onbetaald te werken (wat veel te vaak gebeurt), zeg ik nee. Als iemand denkt dat mijn tijd en expertise het niet waard zijn om voor te betalen, betekent dat niet dat ze gelijk hebben en dat ik het gratis moet aanbieden. Waar mogelijk bepaal ik zelf wat ik waard ben. Onderhandelen kan, zolang ik mijn eigen grenzen duidelijk heb.

Je eigen waarde kennen

Als ik het gevoel heb dat mijn tijd en de waarde die ik altijd probeer toe te voegen niet worden gewaardeerd, is het antwoord ‘nee’. Voor mij gaat dat over zelfrespect en over mijn eigenwaarde op peil houden. Omdat mijn eigenwaarde regelmatig nogal wankelt, is het telkens weer een goede training om in te checken bij mijzelf: wat krijg ik hiervoor terug? Bereik ik hiermee mijn doelen? Daarvoor moet je eerst duidelijk hebben wat je doelen zijn en wat je nodig hebt in het leven. Met deze blauwdruk bepaal je je grenzen.

Zelf ben ik niet in de positie om telkens gratis te werken zonder me zorgen te maken over de rekeningen. Ik weet dat sommigen dat privilege wel hebben, en dat ze meer van hun tijd gratis kunnen aanbieden. Hoe gul dat ook lijkt: na ruim twintig jaar in het creatieve vak weet ik dat dit niet gul is ten opzichte van collega’s die dat financiële privilege niet hebben, maar daardoor wel onder druk worden gezet om hetzelfde te doen. Ik heb iets te vaak gehoord: “Maar X doet het wel gratis.” Dat is fijn voor X, maar het zou niet de standaard moeten zijn. Het zorgt ervoor dat kunstenaars en freelancers met minder financiële middelen minder kansen krijgen, omdat zij niet altijd in de positie zijn om gratis te werken.

Waarde is subjectief

Ik heb vaker ‘ja’ gezegd dan goed voor me was. Vooral omdat ik mensen niet wilde teleurstellen. Ik was bang dat als ik het gratis werk zou weigeren, ze me niet zouden vragen voor een betaalde opdracht (spoiler alert: die kwam er nooit). Om een ander te plezieren, verwaarloosde ik té vaak mijn eigen doelen en noden. Ga je daarin te ver, dan ligt een burnout op de loer.

Om niet over je grenzen te gaan, is het noodzakelijk om verwachtingen van mensen bij te stellen. Zo schrijf ik al jaren online artikelen over freelancen. Eén van mijn doelen is namelijk dat creatieve ondernemers zichzelf op waarde schatten, eerlijke prijzen vragen voor hun werk en met minder stress hun werk kunnen doen. Maar dat gratis delen van advies trekt veel vragen aan. Na het publiceren van een aantal blogs over uurtarieven, auteursrecht en licenties, kwamen er vragen van freelancers die ik niet kende, om ze met het een of ander te helpen. Als people pleaser pur sang beantwoordde ik zoveel mogelijk mailtjes en dronk ik koffie met collega’s die vragen hadden. Totdat me dat zoveel tijd ging kosten dat ik niet meer toekwam aan mijn eigen werk. Ik moest aan de rem trekken, want dit kwam niet overeen met mijn doelen en noden.

Als iemand me één op één wilde spreken en persoonlijk advies wilde, mailde ik vanaf toen terug dat ik graag hielp en vermeldde ik mijn uurtarief. Wat bleek? Zodra het advies niet meer gratis was, hadden veel minder mensen behoefte aan mijn hulp. Ik neem hen dat niet kwalijk – iedereen zit in een andere situatie, waarin geld een andere waarde heeft. Dat betekent dat verwachtingen nooit helemaal overeen zullen komen en je dus nooit iedereen kan plezieren. Een wijze les voor mij, wat me ruimte gaf om vaker voor mijzelf te kiezen.

Het is goed om je te realiseren dat je niet verplicht bent om je eigen standaarden te verlagen om die van een ander te volgen. Je hoeft jezelf niet telkens tekort te doen, in de hoop geaccepteerd te worden door anderen. Zodra je jezelf op waarde weet te schatten en dit uitdraagt naar anderen, zul je zien dat degenen die je niet op een gelijke manier waarderen zullen afhaken. Zij maken daardoor plaats voor degenen die je op eenzelfde manier waarderen.

Als mensen bereid zijn me te betalen wat ik nodig heb om rond te komen, voel ik me gewaardeerd. In dat geval ben ik bereid harder voor ze te lopen en meer te doen dan van me wordt gevraagd. Als een opdrachtgever minder biedt, weet ik dat dat niet per se is omdat ze me het niet gunnen om mijn rekeningen te kunnen betalen. Soms is het gewoonweg zo dat een opdrachtgever niet het budget heeft wat ik nodig heb. Dat is oké, maar ik zeg dan nee.

Ik vraag om eerlijke betaling, omdat het mij een betere en creatievere freelancer maakt. Als ik weet dat ik mijn rekeningen kan betalen, zorgt dat voor minder spanning. Zonder die stress is er meer ruimte in mijn hoofd voor creatieve gedachten en daar hebben mijn opdrachtgevers baat bij. Maar het is natuurlijk ook voor mijzelf: als ik geen financiële stress heb, ben ik een gelukkiger mens. En hoe creatiever ik kan zijn, hoe meer voldoening ik voel.

Waardering hebben voor tijd

Ouder worden betekent dat je steeds wijzer wordt, maar ook dat je beseft hoe kort het leven is. Ik geef graag mijn tijd aan anderen en haal veel voldoening uit hulp bieden, maar de tijd die ik geef aan anderen, betekent minder tijd voor hetgeen wat ik zelf wil doen of wil meemaken. Tijd win je bijna nooit terug, dus ik ben er zuinig op.

Wanneer een opdracht of verzoek binnenkomt, vraag ik mezelf: ‘hoeveel waarde voegt dit toe aan mijn leven of aan de maatschappij?’ Hoe minder waarde, hoe hoger het tarief dat ik vraag. Past mijn tarief niet in het budget van de ander, dan wil dat niet zeggen dat ik teveel vraag: ik vraag wat voor mij nodig is om mijn werk goed te doen. Soms zijn er opdrachtgevers met ruimere budgetten, meer dan je daadwerkelijk nodig hebt. Dat accepteer ik graag, zodat ik weer tijd heb om te werken aan opdrachten die er voor mij erg toe doen maar minder betalen, zoals een boek.

Soms is wat jij denkt dat je waard bent, niet wat een ander denkt dat je waard bent – en dat is oké. Die waarde is voor beide partijen heel subjectief en staat los van elkaar. Je hoeft je eigen behoeften niet te verlagen om aan die van een ander te voldoen. Het betekent alleen dat je op zoek moet naar mensen en kansen die wél aansluiten bij jouw waarden, zodat je je beste werk kunt leveren en je in ruil daarvoor gewaardeerd voelt.

Rubriek GELD!?

Dit artikel is een onderdeel van de rubriek GELD!?. Met deze rubriek willen we het onderwerp geld bespreekbaar maken en kunstenaars inspireren om een gezonde en prettige relatie met geld in hun beroepspraktijk te ontwikkelen. Door ervaringen en inzichten te delen, kunnen kunstenaars elkaar inspireren en van elkaar leren.