Blog Hoe financier je de boel?

Geen een. Dat is hoeveel deelnemers Mirjam en Eva hebben voor hun workshop Maak je eigen infographic.

Aan de workshop zelf ligt het niet. Die is concreet en betaalbaar. Het onderwerp is populair: infographics zijn fantastisch om complexe zaken simpel uit te leggen. En zowel Mirjam als Eva hebben als zelfstandig illustrator al voor vele klanten uitleg-posters ontworpen.

Dus waarom komt er dan niemand naar hun zaaltje in Zeist?

Omdat Mirjam dacht dat Eva de marketing en acquisitie zou doen. En Eva dacht dat Mirjam het op zou pakken.

Dat is waar samenwerkingen vaak op spaak lopen

Met anderen samen een project bedenken? Als maker of kunstenaar zit het in je genen. Maar financiering zoeken voor dat project? Je vindt het ongeveer net zo leuk als je wastafelsifon schoonmaken.

En omdat dat net zo hard geldt voor de anderen, blijft dit onderdeel liggen. Logisch: als marketing en acquisitie helemaal je ding waren, had je wel een ander beroep gekozen.

Ondertussen is de samenwerking tussen Mirjam en Eva bij gebrek aan deelnemers een stille dood gestorven. Net als de opgebouwde vriendschap: beiden verwijten elkaar niet genoeg reclame te hebben gemaakt. Eeuwig zonde.

Makkelijkste actie om dit te voorkomen?

Zoek bij je volgende samenwerking iemand erbij voor de promotie en verkoop. Maak je met een stel collega’s een toneelbewerking van Requiem for a dream? Kijk wie je kent, die als impresario kan optreden.

Droom je met je collectief van een groepstentoonstelling van geluids- en lichtinstallaties op een verlaten fabrieksterrein? Betrek de vrouw van Sonja erbij, want die is goed in het aanvragen van fondsen en sponsoring.

Je kan ook de taken onderling verdelen

Dat je samen marketing en acquisitie adresseert, geeft je workshop al meer kans van slagen. Nu nog concrete afspraken maken. Wie pakt welke actie op?

Voor tips om dat integer aan te pakken, kijk bij mijn 4 andere blogs in deze serie.

Maar een samenwerking gaat toch over meer dan geld verdienen?

Zeker. Het is ook een enorme stimulans voor je eigen ontwikkeling. Als alleen dat je doel is, zorg dan dat je dat helder hebt voor je er vele uren van je tijd in steekt. Want als je verwachting is dat je er ook financieel wat aan overhoudt, moet je afspreken wie de acquisitie doet.

Verkopers zijn juist de laatste mensen met wie ik graag samenwerk

Omdat je allebei een andere invalshoek hebt. Maar net zoals niet elke kunstenaar voldoet aan het clichébeeld van een rock ’n rollerige Herman Brood met een poepende papegaai op de schouder, is niet elke verkoper een Sywert van Lienden die je tijdens de Zoom-meeting uitlegt hoe jullie ‘gillend rijk’ gaan worden.

Een uitzonderlijk voorbeeld is wel Yvon Chouiard, oprichter en tot voor kort eigenaar van het outdoor kledingmerk Patagonia. De kledingbranche is een van de meest vervuilende ter wereld, maar de levensloop van dit bedrijf geeft hoop voor de toekomst. En nu heeft Chouiard ook nog eens zijn bedrijf weggegeven om de aarde te redden.

Vergeet dus de clichés. Mensen die een betere wereld willen zijn overal. Ook in de verkoop.

Kortom

Start je een samenwerking waar je ook inkomsten aan over hoopt te houden? Zorg dat je iemand hebt voor de marketing en acquisitie.

10.000 euro. Het bedrag dat kunstenaar Tom nodig heeft om de installatie te maken die hij in zijn hoofd heeft.

Dat geld heeft hij niet liggen: hij moet iemand vinden die dat wil financieren.

Bij de gedachte alleen al krijgt hij buikpijn. Kon hij maar gewoon zijn werk maken, punt. Dat hele gedoe met een sponsor of subsidie regelen kan hem gestolen worden.

Het vormt een belemmering voor Toms groei. Niet alleen financieel, maar ook artistiek. Hij voelt een grote druk om al het werk aan te nemen dat langskomt, uit vrees dat hij anders kopje onder gaat. Daardoor schuift hij projecten die hij autonoom wil ondernemen, voor zich uit.

Hoe zorg je als maker dat je buikpijn rond geld verdwijnt?

Daar is helaas geen concrete tip voor, in de zin van: doe voortaan dagelijks 10 kniebuigingen en dit hele probleem gaat weg.

Als dat is waar je last van hebt, en je wil ervan af, dan zit er maar één ding op. Kijken naar je haat/liefde-verhouding met geld.

Geld is van zichzelf niet goed of slecht

Het is gewoon een afgesproken ruilmiddel. Het is wat je ermee doet, of wat je vindt dat anderen ermee zouden moeten doen, dat bepaalt of je het als positief of negatief ervaart.

En die beleving van geld beïnvloedt je acties als zelfstandige. Zie je geld als negatief, of maakt het je onzeker, dan ben je minder geneigd te onderhandelen over een goed bedrag voor je werk, of achter late betalingen aan te gaan. Zie je het als neutraal of positief, dan behartig je met meer verve zowel je eigen belangen als die van de mensen met wie je nauw samenwerkt.

Met dat in je achterhoofd kun je aan de slag

Onderzoek eerst hoe je tegen geld aankijkt. Mag je van jezelf een kunstwerk van Trudy Benson verdienen of een Museumjaarkaart?

Investeer je makkelijk in jezelf, of vind je nieuw materiaal of een workshop al snel te duur? Hoop je (wel) dat andere mensen investeren in jou?

Er kan een spanningsveld zitten, tussen wat je jezelf gunt en wat je anderen gunt. Met als gevolg dat je regelmatig frustratie of jaloezie kan voelen. Bijvoorbeeld wanneer jij zelf je volgende expositie moet financieren, terwijl een collega gesubsidieerd wordt door het Mondriaan Fonds. Dat kan in de weg van je eigen doel zitten.

Ga ook eens na hoe er bij je thuis over geld werd gesproken. Hun houding kan nog altijd doorwerken in het jouwe. Misschien was je ouders’ mantra: Weet je wel hoe duur dat is? waardoor je alles beschouwt als kostenpost, niet als investering. Misschien vonden ze dat je alleen mee mocht op schoolreis in 4VWO als je die betaalde van je bijbaan bij de Albert Heijn. En heb je zo geleerd dat je alleen iets verdient als je er heel hard voor werkt.

Maak je onderzoek erna specifiek

Schrijf een geldsituatie op die je als vervelend ervaart. Neem er even de tijd voor. Geef je emoties de ruimte: wat voel je erbij? Wat roept het in je op?

Het kan een situatie zijn waarin je je prijs noemt. Of over een tariefsverhoging begint. Maar het kan net zo goed een privé-voorval zijn. Een ruzie die je met je partner had omdat je zonder overleg een Sahara 400 Deluxe Bell-tent hebt gekocht voor jullie kampeervakantie in Tiorno di Sopra. Of je vreest dat je in de winter je energierekening bij Essent niet meer zult kunnen betalen.

Schrijf ook op welke kritiek je hebt. Op jezelf. Op de ander. Je hebt bijvoorbeeld spijt dat je over korting begon omdat je klant je te duur vond. Of je verwijt de regering de energiecrisis en bent daar boos over. Kritiek blokkeert je.

Je kunt weinig doen aan de reactie van anderen

Maar een nare ervaring kan je wél in de weg blijven zitten. Je vreest bijvoorbeeld dat een volgende klant je óók afwijst, tenzij je korting geeft. Uit voorzorg stap je daarom maar niet meer op kunstliefhebber Michiel af, met wie je tijdens je expositie zo’n leuk gesprek had. Vervolgens geef je daar jezelf weer voor op je kop. Zo kom je in een vicieuze cirkel.

Als je die graag wil doorbreken: vergeef jezelf. En vergeef die ander. Het is geweest wat het is geweest. Maar jij wil van die buikpijn af, jij wil voorwaarts. Als je het voortaan anders wil gaan doen, is het onhandig als je je oude houding meeneemt naar Michiel, en verwacht dat hij ook wel weer vervelend zal doen.

Verander vervolgens hoe je praat over geld – direct en indirect

Ik ga kijken hoe ik mijn project voor elkaar krijg klinkt bijvoorbeeld al anders dan Ik heb een hekel aan acquisitie. Je stapt dan meer open een gesprek in.

Benoem je geldzaken anders, dan gaan ze na een tijd ook anders voor je voelen. Zo haal je de buikpijn er voor jezelf af.

Ik besef heel goed: dit alles is makkelijker gezegd dan gedaan. Er gaat tijd overheen voor je echt merkt dat je veranderde opstelling ook andere reacties oplevert. Maar het resultaat zal een stuk bevredigender zijn dan die 10 kniebuigingen per dag.

Je eigen YouTube-kanaal als podium is leuk hoor, maar als kunstenaar of artiest wil je ook live een plek om te schitteren. Naar Carré om je voorstelling te spelen. Optreden met je band in de Roma. Je eigen werk zien hangen bij Museum De Pont.

Maar ja. Dat lijkt alleen voor de grote namen weggelegd. Hoe kom je er toch tussen, als je net 200 volgers op Instagram hebt?

Dat begint met de vraag: wáár wil je een voet tussen de deur?

Maak een wensenlijst. Dat helpt je om je aandacht te richten op een doel. Want je kunt in het wilde weg werken aan je zichtbaarheid, maar dan kan het lang duren voor je ergens binnen bent.

Een mooi voorbeeld van je aandacht op een wens richten is zangeres S10, die in 2021 tweette naar haar volgers …

.... en Nederland in 2022 met De Diepte vertegenwoordigde op het Eurovisie Songfestival.

Een openbare actie als deze vergt een hoop lef

Iedereen en z’n moeder vindt er wat van. Daar moet je maar net tegen kunnen. En het songfestival is een grote stap als je tot nu toe alleen gewend bent op buurtfeesten op te treden.

Gelukkig zijn er meer wegen naar Rome

Je mag het rustig subtieler aanpakken, of het eerst dichter bij huis zoeken.

Google alle podia die bij je in de stad of regio zitten. Maak een top 3 van de plekken waar je goed zou passen. Zoek op hun website naar een ingang. Soms is dat de programmeur die je mailt over je idee. Soms moet je bij de evenementenafdeling zijn. Soms vermelden ze speciale ‘In de stad’-projecten, waarbij je subsidie voor je idee krijgt als het aansluit bij het project.

Als kunstenaar ga je op zoek naar curatoren. Of beter nog, je stapt op een zaterdag je top3 aan galeries binnen, als de kans groot is dat de galeriehouder zelf aanwezig is. En stap niet in de valkuil hier je werk als een dolle te verkopen. Pak het subtiel aan. Stel alle vragen die in je op komen. Hoe vaak zijn er exposities? Hoe selecteren ze kunstenaars? Wat zijn hun scoutingsplekken? Wees nieuwsgierig.

Zoek ook collectieven op van kunstenaars van je generatie die exposities organiseren. Denk aan The New Current in Rotterdam of KOP in Breda.

Zo leg je contact zonder dat de hele wereld meteen meekijkt. En rechtstreeks, wat sneller gaat dan dagelijks posten op Instagram en dan hopen dat een podium je zélf uitnodigt.

Heb je eenmaal contacten opgebouwd in je directe omgeving, bij laagdrempelige locaties?

Dan sta je al een kleine stap dichter bij Carré. Je kunt vanaf hier je netwerk uitbreiden met contacten op locaties die verder weg liggen of die je als een niveau hoger beleeft.

Ja, oké, maar wat als ze mijn idee niks vinden?

Dat geeft niet. Nee, echt. Om verder te komen heb je 2 dingen nodig: een stevig netwerk en feedback op hoe je werk overkomt.

Bij feedback denken we al snel: de ander wil dat ik mezelf en mijn werk geweld aandoe. Je zet je hakken in het zand: je wil je eigen ding doen, potdorie.

Dat moet je ook vooral blijven doen. Maar wat je tegelijkertijd wil, is dat de programmeur je werk genoeg begrijpt, om het te kunnen verkopen aan zijn baas, en niet te vergeten: aan het publiek. De programmeur is in feite je klant. Wat je wil, is een brug bouwen van je werk naar hem.

Merk je dat mensen je werk niet begrijpen? Of het wegzetten in een hokje dat jou niet past? Dat betekent niet dat ze ander werk van je willen. Waarschijnlijk kom je een heel eind verder, als je kijkt naar je communicatie. Komt het over, wat je probeert te vertellen?

Maar kom ik niet opdringerig over als ik mensen rechtstreeks benader?

Nee. Ze hebben je net zo goed nodig als andersom. Jouw fotoserie helpt invulling geven aan hun jaarlijkse expositie. Jouw ballet vult hun programma-agenda.

Ze kunnen het mogelijk te druk hebben. Stuur ze in dat geval een uitnodiging met een persoonlijk bericht erbij op LinkedIn. Als ze accepteren, houd je in ieder geval een lijntje met ze.

En nu?

Bedenk één plek bij jou in de buurt waar je graag contact mee wil. Zoek op hun website naar een ingang.

Als zelfstandig maker of artiest creëer je wat jij wilt. Lekker. Maar als je nog geen manager of agent hebt, betekent het óók dat je zelf je werk moet verkopen. En daar voel je weerstand. Hysterisch enthousiast doen over je eigen productie? Ongeveer zo aanlokkelijk als het doen van je BTW-aangifte.

Het kan anders.

Je kunt je werk promoten zonder het werk zélf steeds aan te prijzen

Een fabrikant zoals Philips, kan dat niet. Die trekt je aandacht door meteen te beginnen over wat zijn stofzuiger uit de 3000-serie voor je doet.

‘Heeft je peuter Pringles fijngestampt in je tapijt?
De 3000 zuigt alle kruimels zó weer op.’

Stel, de fabrikant gooit het over een andere boeg. Voortaan deelt hij alleen nog video’s over hoe hij zijn stofzuiger onderdeel voor onderdeel in elkaar zet. Wat doe jij dan, als klant? Dan koop je een Miele.

Kijk, daar heb je het als kunstenaar nou weer getroffen

Want bij kunst en cultuur kun je wél je maakproces laten zien. Waar het bij een stofzuiger niet uitmaakt of Floor Jansen of Aafke Romeijn hem in elkaar zet, maakt dat bij een popsong juist álles uit.

Mensen kijken graag toe terwijl je werkt

Laat ze meekijken. Toon ze je proces, inclusief alle hobbels. Laat een impressie van je repetitie zien. Of juist een blooper. Neem je kijkers mee naar de bouwmarkt, waar je materiaal uitzoekt voor je decor. Zo hoef je niet steeds te vertellen hoe leuk je litho zou hangen boven de dure Vitra Polder sofa.

Een voorbeeld

Iemand die anderen met veel succes meeneemt, is uitvinder Simone Giertz, die furore maakte als queen of the shitty robots. Ze verkoopt geen eindproduct. Ze laat haar werkwijze filmen, inclusief alle mislukte pogingen. Dat is wat mensen fascineert: wat ze nou weer voor iets mafs bedenkt, en of het haar gaat lukken. En daar verdient ze haar geld mee. Haar YouTube-kanaal heeft 2,62 miljoen abonnees.

Giertz heeft een filmcrew. Zonder hen zou ze haar lange video’s niet kunnen maken. Dat zou veel te tijdrovend zijn. Een manier om het wél in je uppie vol te houden: plaats steeds een klein stukje over je maakproces. Maak er een serie van.

Steeds wanneer je blogt, vlogt of post over je maakproces, voeg je óók informatie toe waar je publiek je werk kan steunen of bestellen

Je plaatst bijvoorbeeld een link naar je shop of je Ko-fi account. Je fans willen je volgende schepping meemaken. Ze helpen graag voorkomen dat je je gasrekening niet kunt betalen. Plaats je geen info, dan laat je hen spartelen.

Iemand die dat bijvoorbeeld consistent én zonder team doet, is komiek Eleanor Morton. Ze filmt zichzelf met haar mobiel terwijl ze historische karakters persifleert en na plaatsing op Twitter gooit ze er een tweet achteraan met een link naar haar Ko-fi account.

Als je wilt leven van je werk, maak het dan makkelijk voor belangstellenden om je te steunen.

Bijkomend voordeel is dat mensen beter begrijpen hoeveel tijd en kennis er in je kunst zit

Standaard onderschatten mensen dat, als ze alleen je eindresultaat zien. Logisch. Juist als je uitblinkt in een ambacht, lijkt het alsof je je werk tussen het tandenpoetsen en koffiezetten door maakt.

Maar hoe maak je je post interessant?

Vertel je verhaal niet vanaf de start. Dan ben je je volger meteen kwijt. Die blijft alleen als je hem nieuwsgierig maakt. Pak iets opvallends uit je proces en open daarmee.

Stel dat je halverwege het schrijven van je nieuwe voorstelling Hikkende kippies compleet vastloopt. Paniek. Je deadline is over 2 weken. Dus je vlucht voor een workation naar Warfhuizen en daar schrijf je in één ruk Stamelende schapen.

Introduceer je stuk dan bijvoorbeeld midden in de paniek: ‘Ik gooi alles weg’. Oh? Denkt je volger. Watskeburt? Hij blijft hangen voor het antwoord.

Gebruik je versneld afgespeelde video’s om te laten zien wat je schildert? Open met een glimp van het eindresultaat. Veel mensen haken af als ze niet vooraf weten wat iets gaat worden.

Dus: zet je proces in de spotlight

Probeer het gewoon. Kijk wat het voor je doet. Leuren met tickets kan altijd nog.

Het gebeurt aan de lopende band. Iemand die zelf graag betaald wordt voor zijn werk, vraagt jou of je gratis je ding wil komen doen. Bekendste voorbeeld: Prins Bernard die de band Chef’Special benadert voor een onbetaald optreden tijdens de Dutch Grand Prix. Want goede PR toch? Je voelt de aanvechting de strip van The Oatmeal over exposure terug te sturen. Want je bent moe van het stigma dat mensen die werken in de culturele branche dat puur en alleen voor de lol zouden doen. Alsof jij geen rekeningen te betalen hebt.

Hoe maak je klanten duidelijk dat je niet gratis werkt?

Mensen hebben van elkaar gehoord, dat makers en artiesten voor niks komen opdraven. Dus die proberen je uit en gooien hun verzoek over jouw schutting.

Je reageert al op elke mail die je binnenkrijgt met: wat is je budget? Dat scheelt. Maar dan nog kost de mailwisseling je waardevolle tijd en energie om de serieuze opdrachten eruit te filteren.

Je kunt daarnaast iets doen om de berg aan budgetloze bedelmails die binnenkomt te verminderen. Door overal al vóóraf expliciet aan te geven, dat je graag meewerkt tegen betaald tarief.

Maar het is toch idioot, dat ik dat moet uitleggen?

Ja. Maar even praktisch: bij iedere ‘kan het gratis’-mail stijgt je bloeddruk en houdt je ergernis je af van de zaken die wél je aandacht verdienen. Dat is zonde. Dankzij je vriendelijke maar zakelijke disclaimer kom je tenminste aan je echte werk toe.

Goed. Waar zet ik zo’n zin neer?

Op je website, bijvoorbeeld bij contact en in je footer. In je e-mailhandtekening. Als afsluiter bij je posts op social media: P.S. Als jij budget meebrengt, brengen wij een voorstelling.

Je zult nog steeds verzoeken om gratis werk binnen krijgen

Verzamel ze en gebruik de voorbeelden in de workshops en trainingen die je aan nieuwe collega’s in het vak geeft, zodat je met elkaar bewustzijn creëert: wanneer is het een goed idee iets gratis te doen en wanneer beslist niet?

En sluit je aan bij initiatieven zoals die van de Kunstenbond. Die pleit voor een minimumgage voor de artiest, als een tv-programma haar vraagt te komen optreden. Dat is een klein lichtpunt: er is steeds meer bewustzijn dat je het als maker verdient om betaald te worden, net als ieder ander. Ook Kunsten ’92 maakt zich via de Fair Practice Code hard voor fair pay.

Maak ondertussen een standaardbericht aan

Het voelt lekker om een #tegendebakker-antwoord te verzinnen: u vraagt de bakker toch ook niet gratis brood te komen bakken in uw huiskamer? Maak die voor jezelf, om stoom af te blazen. Wacht even met je echte antwoord tot je emoties gezakt zijn. Bedenk dan op een rustig moment iets professioneels. Dat bericht stuur je wanneer iemand je vraagt gratis te komen werken.

Bijvoorbeeld:
Leuk dat je aan ons denkt. We spelen graag voor live publiek in cafés en op festivals! Ons standaardtarief is bedrag XX voor een optreden van een uur. In bijgaand document vind je wat erbij is inbegrepen en wat alle extra mogelijkheden zijn.
Mocht je belangstelling hebben, laat het ons weten.

Kort maar krachtig. In het document kun je dan details opnemen of een uitgebreid prijsoverzicht. Daarin zet je wat je kwijt wil over je reiskostenvergoeding, technische benodigdheden, afspraken over kleedkamers en consumpties, mogelijkheden voor uitbreiding van je set, enzovoorts.

Soms beseft de ander wat hij van je gevraagd heeft en huurt je alsnog netjes betaald in. Wat in dit geval kan zonder gezichtsverlies voor hem.

De rest vangt bot. En hoe vaker dat gebeurt, hoe meer mensen zullen begrijpen, dat met de culturele branche niet langer te piepelen valt.