Handreiking Ontspannen presenteren? Deze tips helpen je op weg

Klotsende oksels, hakkelend aan de bak of volledig blokkeren: dat is wat het geven van een presentatie of het voeren van een belangrijk gesprek met je kan doen. Dagvoorzitter en presentator Marijke Roskam heeft daar ervaring mee. En ze weet er wel wat op. Teaser vooraf: iedereen heeft spreekangst.

Het valt meteen op. Wie een training volgt bij Marijke Roskam, krijgt vooraf van haar een hand. Is ze aanwezig op een groter evenement als dagvoorzitter, dan complimenteert ze je misschien met je schoenen of je mooie tas.

Presenteren doet Marijke dagelijks, al jarenlang. Ze was presentator bij BNR, zit vergaderingen bij grote bedrijven voor en werkte als dagvoorzitter voor onder meer KPN, ZLTO en Achmea. Toch staat zij nog steeds met klamme handen op het podium, hoe senang ze ook is met haar werk.

Dat is logisch, legt ze uit. Vol in de aandacht staan van een groep mensen is nu eenmaal hartstikke onnatuurlijk. Er gebeurt dan van alles in je lijf: je hartslag versnelt. Je ademhaling gaat omhoog. Je produceert meer zweet en krijgt het warmer. Er komt meer adrenaline in je bloed. Dat is een volstrekt normale, biologische reactie. Verwar deze staat van opwinding vooral niet met angst. Dat je dit voelt, is volstrekt normaal. En het gebeurt bij iedereen: hoe ervaren de spreker ook is.

Tip 1: Laat de lat los

Marijke maakt een gebaar met haar hand: ze knijpt twee vingers dicht naar elkaar toe. Een onzichtbaar, vederlicht reistasje neemt ze tussen die vingers mee naar al haar presentaties. Meer niet. Daar zitten standaard een aantal tools in: onder ander een drone en een foto van Oprah Winfrey. Daarover later meer. Want waarom dat reistasje? Simpel. Mensen die opzien tegen een presentatie, torsen vaak een loodzware rugzak mee. Daarin zitten allerlei overtuigingen over wanneer een presentatie voor hen geslaagd is. ‘Als iedereen jubelend staat te klappen na mijn verhaal.’ ‘Als ik mijn plan zónder hakkelen over de bühne weet te brengen.’ Of: ‘als ik nul fouten maak.’ Hallo, je bent een mens, geen robot. De eisen die je aan jezelf stelt zijn te hoog. Een vooraf gestelde lat voor de volle 100% halen, weet Marijke, lukt nooit. Verleg de aandacht daarom naar wat je doet en wat daar leuk aan is. In plaats van te zeggen dat je programmamaker bent, vertel je bijvoorbeeld dat je het interessant vindt om mensen aan elkaar te verbinden en te zien welke bijzondere interacties er vervolgens ontstaan. Het maakt je verhaal ineens veel lichter, en leuker. Ook voor jezelf.

Wat daarbij helpt, is Oprah. Deze bekende Amerikaanse talkshowhost doet heel veel. En een vast onderdeel van haar talkshows is: ze geeft cadeaus. Dat doet ze met liefde en plezier. Die vreugde waaiert zo over naar de zaal. Iedereen heeft lol en voelt zich goed. Marijkes tip is: ga vóór een presentatie op zoek naar je eigen innerlijke Oprah. Welk cadeau geef jij luid glimlachend weg? Dat is een totaal andere vraag dan ‘Ben ik het wel waard?’. Je gunt jezelf vertrouwen en pakt het heft met beide handen stevig vast.

Tip 2: Creëer de beste omstandigheden

Ontspannen naar een presentatie gaan, heeft ook te maken met voorbereiding. Creëer de beste voorwaarden voor jezelf, op fysiek, mentaal, inhoudelijk en technisch vlak. Doe fijne kleren aan die geen zweetplekken doorlaten. Bedenk vervangende gedachten voor niet-helpende stemmen in je hoofd (bijvoorbeeld: ‘deze mensen zijn naar de presentatie gekomen, dus ze zijn geïnteresseerd in mijn verhaal’.) Maak voor de presentatie contact met de aanwezigen (een hand, een compliment, een praatje) en je brein maakt knuffelhormoon oxytocine aan. Daardoor ‘denkt’ het: hé, blijkbaar vinden we het leuk om hier te zijn. Een lach op de mond heeft hetzelfde effect. Bedenk vooraf wat je zélf uit de presentatie wil halen, en hoe anderen je daarbij kunnen helpen. Vertel dat ook aan het begin van je presentatie. Zo maak je het verhaal ieders verantwoordelijkheid (en ligt de druk niet meer op jouw schouders alleen). Zorg dat alle techniek die je nodig hebt, present is: bijvoorbeeld een tweede scherm waarop je de presentatie kunt zien zonder achterom te kijken, een klikker zodat je zélf door kunt naar de volgende slide.

Tip 3: Zoom uit

Spanning voelt iedereen voor een presentatie of een ander soort spreekbeurt. Dat is normaal. Maar er zijn wel manieren om het voor jezelf comfortabeler te maken. Zo gauw de presentatie of het gesprek is gestart, verloopt alles misschien op rolletjes. Is dat het geval? Fijn! Niks meer aan doen. En slaat de spanning tóch opnieuw toe of raak je de draad even kwijt? Ook niet erg. Marijke pakt dan de drone uit haar vederlichte reistasje. Met die spreekwoordelijke drone vliegt ze weg uit de situatie waar ze in zit. Ze kijkt naar de wolken buiten, naar de mensen op straat die onderweg zijn voor dagelijkse boodschappen. Naar de bakfietsvaders en -moeders met hun kroost. Binnen neemt ze de schilderijen in zich op: de kleuren, de compositie, het gebruik van licht en donker. Tot ze de balans weer terugvindt. Ook al voelt het als alles of niets: deze presentatie, dit gesprek of deze vergadering – hoe belangrijk ook – zijn niet het allerbelangrijkste in je leven. Uitzoomen relativeert en zorgt ervoor dat je de draad weer op kunt pakken, vanuit de rust en aandacht waarmee je begon.

Drie bonustips van Marijke Roskam

• Timmer een hersenbrug. Dat is een verbinding tussen de twee hersenhelften. Wiebel met je tenen aan beide voeten, beweeg de enkels van beide voeten of loop (zo nu en dan) op en neer (niet als een hongerige leeuw in een kooi).
• Slow down. Je verwacht dat mensen de tijd nemen om naar je verhaal te luisteren. Rafel je het zelf af, dan geef je automatisch het signaal: wat ik zeg is niet belangrijk, luister maar niet. Zonde!
• Presteer zoals Amy Cuddy: breng met een simpele oefening je testosteron omhoog, en je cortisol omlaag. Zo versterkt je lichaamshouding je zelfvertrouwen.

Dit is een samenvatting van de workshop die Marijke Roskam op 3 april 2025 gaf tijdens CreativeRoadz: event van en voor freelancers in de creatieve sector. CreativeRoadz werd georganiseerd door De Creatieve Coalitie, Cultuur+Ondernemen en Platform ACCT.