Nieuws Wat we leerden op het congres over de Governance Code Cultuur
Op 11 november kwamen ruim 200 toezichthouders, bestuurders, directeuren en andere betrokkenen uit de culturele sector samen in Utrecht om te praten over mogelijke aanpassingen van de Governance Code Cultuur. En om het gesprek samen te voeren over wat goed bestuur en toezicht vraagt in de praktijk, waar het schuurt en hoe we daar samen mee omgaan.
We kijken terug op een dag vol waardevolle inzichten, open gesprekken en eerlijke vragen. Dank aan iedereen die heeft bijgedragen.
Governance begint bij het gesprek
In het plenaire deel benadrukten dagvoorzitter Marijke Roskam en Titia Haaxma (directeur-bestuurder Cultuur+Ondernemen) hoe belangrijk het is dat we open blijven praten over governance. Niet als formaliteit, maar als iets dat we samen vormgeven. Titia gaf aan dat dit congres het slotstuk vormt van een jaar aan luisteren en ophalen rondom de update van de code.
Muzikanten Maartje & Kine zetten daarna de toon voor het congres met een speciaal geschreven lied over governance: licht, scherp en vol herkenning. Het lied is hieronder te beluisteren in de video van het panelgesprek.
Tekst van het lied van Maartje & Kine
GOVERNANCE CODE CULTUUR
De vergadering is geopend en ik start met de agenda
Ja ik zou dus willen vragen wat we doen met tante Brenda?
Die zit in ons bestuur en ook al best een periode
Ik heb géén idee: is dat nou wel in lijn met deze code?
Volgens mij is het in orde, want dat is een harde eis:
Er moet diversiteit zijn en zij is niet echt goed wijs
Eisen? Nee, je mag het ook als richtlijnen beschouwen
Als je maar je afwijking wel goed kunt onderbouwen
Nou Tante Brenda’s afwijking, da’s iets wat zonneklaar is
Zij is in ons bestuur echt de perfecte secretaris
En als ik ‘t goed begrepen heb, kan jij haar niet ontslaan
Zij kan dat bepalen, dus ik vrees voor onze baan
Oh hield maar iemand toezicht op dit wel en op dit wee
Is een Raad van Toezicht dan voor ons een goed idee?
Die vullen wij dan wel met een of and’re coryfee
Die neemt dan vast ook wel wat goeie vriendjes met zich mee
Maar wordt dat dan geen kwestie van je reinste nepotisme?
Voor je ’t weet is heel die raad een voorbeeld van fascisme
Lees in de code dat fascisme niet wordt aangeraden
Maar dat is dus een richtlijn, dus zo veel zal het niet schaden
Misschien is het wel wijs als iemand daar dan goed op let
Wacht: ik heb een Raad van Toezicht op de Raad van Toezicht opgezet
Een Raad van Toezicht op de Raad van Toezicht? Ja, maar wie moet daar dan in?
Oh, ik weet misschien nog wel een basisschoolvriendin!
Tja ik weet het niet, is dat nou wel zo’n goed idee?
Wacht even, want ik heb hier een voortreffelijk Plan B:
Ik-wil-voor-deze vacatures een-vacaturecomité
En daar dan een Bestuur voor met ook dáár een RvT
Ja dat kan wel wezen maar ik zit hier dus te lezen
Dat er twijfels zijn gerezen bij-die verrekte zenuwpezen
Of we wel compleet zijn en voldoen op elk gebied
Dus ik begin nu wel te vrezen dat we nu pas op een kwart zijn van dit lied
Dus laten we nu goed reflecteren
Heel gedetailleerd evalueren:
Hoe het gaat met ‘t functioneren
Of wij de juiste waarden hanteren
Of we ons aan, aalles conformeren
Alle regeltjes implementeren
En de Governance Code wel eren
Oh kon er iemand ooons-maar adviseren
Was-er-maar-een-groep vol wiiijze-grijze heren
ik denk dat wij dát, nog echt ontberen!
Laten we nóg een-adviesraad-initiëren
Eén-die-het bestuur, dan kan flankeren
En misschien daarnaast nog iets kan lanceren
Wat hén dan op haar beurt-weeeeer kan controleren
En dan zou ik, daarbij opteren
Dat we ook weer, ‘ iets formeren
Wat dan dáár weer oop kan reageren
Al mogen we natuurlijk ‘ niet negeren
Dat dat het bestuur, kan gaan schofferen
Dus laten we ons, dáártegen verweren
Door iets wat als vertrouwenspersoon kan gaan fungeren
Want we moeten weeel van-onze fouten leren…
Dus laten-we-dat-nou-netjes in het jaarverslag noteren
Laten-we-duizend pagina’s, gaan-produceren
Die dan, weken lang gaan redigeren
Een pak papier waarop-je kan afstuderen
En dan maar Wachten tot ze het gaan accorderen
Oooh, wat zal het, bestuur ons gaan waarderen
Wat zullen ze ons, feliciteren
En-ze-zullen ons vast garanderen
Dat ze al die aanbevelingen nooit nooit nooit, nooit meer gaan negeren...
Nou, dit kan niet misgaan, dit is nu perfect geregeld
Oh-ik-hoor dat wij uit onze eigen stichting zijn gekegeld!
En parkeert de penningmeester daar nu zijn Ferrari?
Volgens mij, zitten wij best diep in de penarie
Dit gaat nu toch echt wel zeker buiten alle perken
Zijn wij nou de enigen die onbezoldigd werken
Oh was er maar een code om dit alles te voorkomen
Want goed bestuur – je weet het – dat is iets om van te dromen
Maartje & Kine en Oscar Kocken voor Congres over de Governance Code Cultuur - 2025
Bestuur en toezicht: professionaliteit én menselijkheid
In het panelgesprek ging het over rolverdeling, samenwerken en aanspreekbaarheid. Wat blijkt: goed bestuur en toezicht vraagt meer dan regels. Het draait om zorgvuldigheid, discipline en de menselijke maat.
Wat we leerden:
-
De werkgeversrol van de raad van toezicht moet explicieter besproken worden.
-
Zorg voor duidelijkheid in rustige tijden, zodat je steviger staat als het spannend wordt.
-
Een goede driehoek – personeel, bestuur, toezicht – vraagt continu onderhoud.
-
Betrek jonge professionals actief: hun perspectief maakt organisaties sterker.
In het panel zaten: Orçun Ersungur – jurist en lid RvT IDFA, Cobie de Vos – directeur-bestuurder van LantarenVenster, Hartger Wassink – governance adviseur en eigenaar De Professionele Dialoog en Willemien van Aalst – directeur-bestuurder HUMAN.
Na de lunch verdeelden we ons in de middag over verschillende deelsessies. In twee rondes van ieder 1,5 uur werden ervaringen en meningen uitgewisseld.
De deelsessies
Kleine culturele organisaties en de Governance Code Cultuur: hoe pak je het aan en wat moet er anders?
Onder leiding van Marijke Roskam ging de zaal met elkaar in gesprek over kleine organisaties en de Governance Code Cultuur. Hoewel principe 2 van de code gaat over proportionaliteit bij het toepassen ervan ervaren veel kleine organisaties de code als te zwaar of abstract. Een praktische vertaling, toegankelijke taal en betere integratie van het bestuur-directiemodel worden genoemd als oplossingen.
De Governance Code Cultuur: lust of last?
Deze sessies, onder leiding van Rebecca Sigmond en met hulp van verschillende gespreksstarters, gingen over het monitoren van de code. Voor veel deelnemers wordt de code gelukkig eerder als hulpmiddel gezien dan als last. De code biedt structuur, reflectie en taal voor het goede gesprek. Een vereenvoudiging in de verantwoordingslast wordt wel gewenst.
Moeilijke gesprekken, hoe voer je die? Met je bestuur, je directeur of raad van toezicht.
Lastige gesprekken horen erbij en onder leiding van trainingsacteur Ingelise de Jongste gingen de deelnemers hier ook actief mee aan de slag. Om de vertrouwelijkheid van deze sessies te waarborgen hebben we geen verdere informatie over de inhoud van deze sessies.
Hoe betrek je medewerkers bij de governance in je organisatie?
In het panelgesprek werd het belang van een goede driehoek tussen personeel, bestuur en toezicht al benadrukt. 's Middags gingen de deelnemers hier tijdens een deelsessie, onder leiding van Sarita Bajnath en met behulp van verschillende gespreksstarters, dieper op in. Het ging over de praktische kant, wanneer ben je verplicht om een OR in te stellen? En wat zijn de mogelijkheden als je organisatie daar te klein voor is? Maar daarnaast ging het ook over het creëren van een veilige omgeving waarin medewerkers ook in gesprek durven te gaan en kritisch kunnen zijn op de bestuurder of toezichthouder.
Advies van de Raad voor Cultuur over professionalisering van toezicht en de Governance Code Cultuur
Eerder dit jaar publiceerde de Raad voor Cultuur hun advies over toezicht in de culturele sector. Tijdens het congres kwam Kristel Baele, de voorzitter van de Raad voor Cultuur, dit advies toelichten. Moderator Clayde Menso begeleidde daarna het gesprek met de zaal over het advies en het effect hiervan op de update van de Governance Code Cultuur. Ook hier was de consensus over de code: hou het compact, concreet en toepasbaar én stimuleer vooral het goede gesprek.
Toezichtvisie: wat is het en hoe maak je die?
Panellid Hartger Wassink begeleidde 's middags ook een deelsessie over het opstellen van een toezichtvisie. Dit helpt om verwachtingen naar elkaar uit te spreken, dilemma's bespreekbaar te maken en de rollen helder te houden.
Door deze bijeenkomsten merk je echt: wat leeft er?
Wat speelt er? Niet alleen bij RvT-leden, maar juist ook bij de organisaties: kleine, grote, bij de bestuurders, bij de directieleden.
Dit is zo waardevol dat ik echt denk: dit soort dagen, die moet je er gewoon uitpikken, moet je gewoon vrij vragen en gaan.
Tijdens het congres Governance Code Cultuur draait het om de vraag: hoe kunnen wij met elkaar bouwen aan een toekomstbestendige code?
Het congres is ontzettend relevant omdat de code vernieuwd wordt, en dus een mooi moment om met elkaar te praten over wat we willen behouden en wat we willen veranderen.
Niet alleen maar extra toevoegen, want dan wordt het boekje veel dikker.
En het is ook relevant omdat er in de maatschappij veel gesprek is over het belang van diversiteit, het belang van transparant zijn, over wat goed leiderschap behelst. Ook over het profiel en over de kwetsbare positie van mensen die leiding geven.
Dat is ontzettend belangrijk. Daar moeten we het over hebben, en die code moet ons daarbij helpen.
Niet als een blok aan het been, maar juist als een gespreksstarter: hoe doen we het hier met elkaar?
Wat ik vooral heel erg meeneem is: blijf in contact met de organisatie. Blijf ook in contact met het personeel. En hou ook voor jezelf een beetje oog buiten alleen maar de Raad van Toezicht, op wat er gebeurt en wat er speelt, en neem dat mee voor jezelf.
Wees niet alleen maar iemand die van bovenaf meekijkt, maar probeer ook contact te leggen onder in de organisatie.
Naast het plenaire deel hebben we een heleboel deelsessies, waarbij vooral de insteek is dat mensen elkaar spreken over voorbeelden in de praktijk. Hoe ervaar jij de code? Hoe is die goed toepasbaar?
En wat je vooral gaat zien, is dat mensen met elkaar ervaringen delen en dat we die code dus ook met elkaar gaan vernieuwen.
Ik vond het wel heel interessant om te horen waar zelfs de grote instellingen ook nog steeds tegenaan lopen. Dat neem ik zeker mee in de ontwikkeling van onze eigen organisatie.
Wat ik meeneem van vandaag is enthousiasme. Enthousiasme over hoe je na kunt denken over toezichthouden.
Ik vond het echt een heel inspirerende dag en ook om medebestuurders te spreken. Dus wat dat betreft is het zeker voor herhaling vatbaar.
Het congres is voorbij, maar wat bezoekers denk ik meenemen — en dat hoop ik ook eigenlijk — is dat dat goede gesprek juist vanaf vandaag nog beter gevoerd wordt, en dat dat nooit klaar is.
Formeel, dus keurig netjes in de agenda verwerkt, maar ook informeel. En dat mensen zich goed en veilig voelen om dat toezicht nog beter in te richten, met de code in de hand.
We danken alle panelleden, moderators, gespreksstarters en deelnemers voor hun bijdrage aan deze dag. Het congres liet zien dat de code leeft in de sector en dat het goede gesprek een continu proces is.
Hoe nu verder?
De komende periode gaat Cultuur+Ondernemen de resultaten van dit congres, de online peiling die eerder dit jaar werd gehouden en alle tussentijdse gesprekken met stakeholders verwerken tot een voorstel voor de update van de Governance Code Cultuur.
Wil je op de hoogte blijven?