Ervaringsverhaal Hoe werf je succesvol fondsen? Twee Groningse kunstenaars vertellen het

Je bent kunstenaar en maakt prachtig werk. Maar hoe zorg je voor genoeg inkomen om te kunnen creëren én leven? Door verschillende financieringsbronnen aan te spreken, blijkt. Twee Groningse kunstenaars vertellen over hun — zeer succesvolle — aanpak.

Ze zijn er heel eerlijk over: vóór schrijver, muzikant en performer Charlotte Beerda (33) en beeldend kunstenaar en fotograaf Joyce Zwerver (30) vorig jaar aan het leerprogramma Route Ondernemerschap van Cultuur+Ondernemen meededen, waren ze nauwelijks met fondsenwerving bezig. "Ik haalde mijn inkomsten uit verkopen en opdrachten. Het kwam gewoon niet in me op om, zonder opdrachtgever, geld voor een project te vragen", vat Joyce het krachtig samen. "Ik had ook niet geweten waar ik moest beginnen", voegt Charlotte eraan toe. "De wereld van de culturele fondsen was voor mij een groot, mistig landschap."

Dat is nu wel anders. Allebei verwierven ze afgelopen jaar — uit verschillende bronnen — meerdere fondsen. Zo voegden ze dus subsidies aan hun financieringsmix toe. Genoeg om zichzelf gedurende langere tijd professioneel en zakelijk mee te ontwikkelen. Hoe kregen ze dat voor elkaar?

De wereld van de culturele fondsen was voor mij een groot, mistig landschap

Eerlijke verhalen vertellen

Verhalenverteller Charlotte Beerda timmert al jaren aan de weg met haar poëzie, muziek en spoken word-optredens. Maar pas vorige zomer schreef ze zich met haar bedrijf in bij de Kamer van Koophandel. "Sinds mijn rechtenstudie ben ik serieus met muziek en taal bezig", vertelt ze. "Door persoonlijke omstandigheden, waaronder ziekte, kon ik daar echter niet 100 procent voor gaan. Nu lukt dat wel en durf ik mezelf voor het eerst vol overtuiging fulltime kunstenaar te noemen."

In haar werk komen muziek en taal altijd samen. Zo schrijft ze poëzie, die ze als spoken word op het podium performt. Maar ze is ook singer-songwriter en muziekproducer. En voor zakelijke klanten maakt ze op locatie gelegenheidsgedichten, bijvoorbeeld als samenvatting van een symposium. Hoe verschillend die uitingsvormen misschien ook lijken, haar doel is altijd hetzelfde: eerlijke verhalen vertellen. En daarmee luisteraars het gevoel geven dat ze er, met al hun ups en downs, mogen zijn.

"Juist in die uitersten van het leven vind je de mooiste ervaringen. Met mijn werk wil ik de kracht van kwetsbaarheid laten zien. Durf maar je grootste, stralende zelf te zijn. Of juist je onzekerheden te tonen. Dat maakt je een rijker mens."

Natuurlijk is dat niet altijd makkelijk. Zelf heeft ze soms ook moeite om haar broze kant te delen. "Ik schreef bijvoorbeeld gedichten over mijn moederschap — ik heb een dochter van zes en een zoon van twee. Eerst dacht ik: wie zit hier nu op te wachten? Maar met die teksten bleek ik juist veel mensen te raken."

Samenwerken en crowdfunding

Toen een vriendin van haar zich afgelopen jaar opgaf voor Route Ondernemerschap in Groningen, was Charlotte meteen enthousiast. Ze meldde zich ook aan en werd toegelaten tot het programma, waarin kunstenaars leren zichzelf en hun werk beter te verkopen. Ze betaalde daarvoor een symbolisch bedrag. De rest droegen Cultuur+Ondernemen en de Gemeente Groningen bij.

Voor Charlotte kon de timing van het programma niet beter, want door corona lagen haar optredens vorig jaar bijna helemaal stil. In zes bijeenkomsten leerde ze onder andere meer over authenticiteit in je werk, acquisitie en financieringsmogelijkheden. "Ik heb er echt enorm veel van opgestoken. Over de kunstbranche én over mezelf. Misschien wel de belangrijkste les was hardop te zeggen wat ik graag wil. En zo nodig om hulp te vragen, zowel praktisch als financieel. Je hoeft het niet alleen te doen, weet ik nu. Samenwerken is voor mij hét woord van het jaar."

Samenwerking leverde haar trouwens óók een nieuwe inkomstenbron op. Op dit moment werkt Charlotte met Wordbites en Ard Zacht aan het album DWAAL//GRUIS. Samen haalden ze daarvoor met een crowdfundingsactie 4.000 euro op. Die besteden ze op dit moment onder meer aan mixage, vormgeving en drukken en persen van cd's en vinyl. Van Up North, laboratorium voor jonge, noorderlijke cultuurmakers, ontvingen ze nog eens 500 euro, waarmee ze een videoclip gaan produceren.

Misschien wel de belangrijkste les was hardop te zeggen wat ik graag wil

Grote subsidie

Ook bij het binnenhalen van een grote subsidie bij het Fonds voor Cultuurparticipatie was samenwerking cruciaal. Een bevriende opdrachtgever, Ingeborg Struyk van Urban House Groningen, wees Charlotte op het bestaan daarvan. Met behulp van Ingeborg (die het fonds goed kent) schreef Charlotte een gedegen projectplan, inclusief gedetailleerde begroting. Daarin deed ze concreet uit de doeken hoe ze zich verder wil ontwikkelen, vooral als artiest en muziekproducent. Met als eindresultaat: een zelfgeproduceerde EP.

"Ik wil al heel lang een album maken, maar ik had geen idee hoe. De subsidieaanvraag dwong me een concreet stappenplan uit te werken. Tijdens het schrijven heb ik regelmatig met Ingeborg overlegd. Oorspronkelijk had ik mijn persoonlijke verhaal bijvoorbeeld weggelaten, want dat vond ik maar zwak. Maar zij stimuleerde me om daar juist open over te zijn. De obstakels in mijn verleden hebben me immers gevormd, en me gebracht waar ik nu ben."

Haar eerlijkheid en drive vonden weerklank: ze ontving een fonds van 25.000 euro, waarmee ze zich gedurende anderhalf jaar verder kan ontwikkelen. Dat geld gebruikt ze nu onder meer voor studioapparatuur, coaching en om van te leven. "Ik wil vooral scherp krijgen wie ik als artiest ben, wat mijn product is, waarmee ik me onderscheid. Vervolgens kan ik daarmee de boer op om mijn onderneming verder vorm te geven."

Waar dat toe moet leiden, weet ze inmiddels ook al. "Over tien jaar ben ik een zakenvrouw met een succesvolle studio, waar ik behalve mijn eigen muziek ook werk van anderen produceer. Zonder Route Ondernemerschap had ik misschien nooit zo groot durven dromen."

Over tien jaar ben ik een zakenvrouw met een succesvolle studio

Kunst beleven

Joyce Zwerver, eveneens oud-deelnemer aan Route Ondernemerschap, heeft sinds 2015 een eigen bedrijf. Zij is gespecialiseerd in het maken van grote installaties op locatie en van driedimensionale collages. Hoewel ze afgelopen jaren al veelvuldig exposeerde en geld verdiende met verkopen en opdrachten, had ze altijd een bijbaan nodig om financieel rond te kunnen komen. Tot ze recent verschillende lokale en landelijke fondsen verwierf voor haar project 'Mien Grunneger Laand'.

"In 2019 heb ik een half jaar gereisd", vertelt Joyce. "In november kwam ik terug. Nu heb ik zoveel gezien, dacht ik. Maar hoe goed ken ik mijn eigen provincie eigenlijk? Die vraag drong zich nog sterker op toen we in lockdown gingen en mijn wereld letterlijk een stuk kleiner werd. Zo ontstond het idee voor een nieuw project. Ik maak wandelingen door delen van Groningen die ik niet ken. Onderweg kies ik plekken uit die kenmerkend zijn voor de provincie. Daar neem ik foto's van, die ik later in collages verwerk. Verder komen er op verschillende van die plekken installaties in de openbare ruimte."

Ideeën tastbaar maken en ze omzetten in iets fysieks: dat is wat Joyce trekt in het beeldend kunstenaarschap. In haar immense installaties kunnen bezoekers rondlopen. Die zijn daarmee niet alleen aanschouwers, maar ook deelnemers. "Ik wil ze bij mijn kunst betrekken en ze, liefst met al hun zintuigen, iets laten beleven. Zodat ze niet alleen met een beeld, maar met een ervaring naar huis gaan."

Meerdere fondsen

Ze werkte vijf jaar als professioneel kunstenaar toen Kunstpunt Groningen haar begin 2020 voordroeg voor Route Ondernemerschap. Daar hoefde ze niet lang over na te denken. "Ik was benieuwd hoe ik mezelf zakelijk beter kon profileren. Tijdens mijn opleidingen aan de Minerva Academie en het Frank Mohr Institute in Groningen was daar nauwelijks aandacht voor geweest."

Met de tips die ze tijdens de training kreeg, ging ze meteen aan de slag, bijvoorbeeld door sociale media actiever in te zetten en een periodieke nieuwsbrief te maken. De grootste winst zat hem voor haar echter in een andere blik op haar bedrijf. "Ik ben mijn werk zakelijker gaan benaderen. Daar hoort ook bij dat ik — genoeg — geld voor mijn kunst durf te vragen."

Ik ben mijn werk zakelijker gaan benaderen. Daar hoort ook bij dat ik — genoeg — geld voor mijn kunst durf te vragen

Dat inzicht kwam goed van pas bij haar aanvraag voor een aanmoedigingsbeurs van de Gemeente Groningen. Twee keer eerder dong ze mee naar de Hendrik de Vriesstipendia, die de gemeente jaarlijks beschikbaar stelt voor jonge, talentvolle Groninger kunstenaars en kunstenaarscollectieven. Maar in 2020 had ze, naar eigen zeggen, voor het eerst een echt compleet en goed uitgewerkt plan. Mede dankzij Route Ondernemerschap. "Het leerprogramma en het schrijven van de aanvraag liepen gelijk op. Zo kon ik mijn nieuw vergaarde kennis meteen in de praktijk toepassen."

In december hoorde ze dat ze de beurs van 6.000 euro daadwerkelijk toegekend had gekregen. Het motiveerde haar om ook bij andere fondsen aan te kloppen. Zo ontving ze afgelopen maanden subsidies van het Mondriaan Fonds, de Kunstraad Groningen, stichting Stokroos en stichting Beringer Hazewinkel. "Het stipendium hielp om andere deuren te openen."

In totaal wist ze zo'n 30.000 euro op te halen, genoeg om haar oorspronkelijke projectvoorstel flink te verbreden. "Eerlijk gezegd ben ik er zelf nog steeds ondersteboven van dat het is gelukt. En vooral ook heel dankbaar. Ik ga mijn best doen er iets prachtigs van te maken."

Gouden tips van Charlotte en Joyce

Joyce:

• Win vooraf informatie in. Niet alleen online, maar bel ook naar het fonds.
• Grote fondsen, zoals het Mondriaanfonds, hebben soms een regiomakelaar, die je zelf kunt benaderen. Zo kun je vooraf checken of je plan überhaupt kans van slagen heeft.
• Trek genoeg tijd uit om een gedegen voorstel te schrijven.
• Neem jezelf serieus, ook financieel. Vraag niet te weinig.
• Laat meerdere mensen meelezen. Zorg ook dat iemand je begroting checkt. Voor één project kun je meerdere fondsen aanvragen.

Charlotte:

• Zeg wat je wilt. Wacht niet af tot je jezelf goed genoeg vindt.
• Durf om hulp te vragen. Het gaat zoveel sneller en beter als je het samen doet.
• Zorg dat je je een subsidieaanvraag tot in de puntjes uitwerkt. Verantwoord elke gevraagde euro.
• Maak gebruik van de kracht van sociale media. Onderzoek ook de mogelijkheden van crowdfunding.

Allebei:

• Kijk verder dan je neus lang is. Naast de bekende grote zijn er tal van kleine, al dan niet lokale fondsen waar je aanspraak op kunt maken.
• Investeer in (persoonlijk) contact, zowel met collega's als met medewerkers van fondsen. Bel, mail, ga langs.
• Durf kennis te delen. Bijna alle kunstenaars worstelen met financieringsvragen. Wissel ervaringen uit en help elkaar verder.
• Schrijf in een aanvraag niet op wat anderen willen horen, maar wat jij wilt vertellen. Blijf zo dicht mogelijk bij jezelf.
• Laat je niet ontmoedigen door een afwijzing.

Meer informatie over Route Ondernemerschap.