In deze moeilijke tijd moeten veel toezichthouders anders met hun functie omgaan dan ze gewend zijn. De situatie van veel culturele organisaties in de coronacrisis brengt ook voor toezichthouders dilemma’s met zich mee, en vraagt om flexibiliteit en aanpassingsvermogen. Om in kaart te brengen waar toezichthouders in deze tijd mee worstelen en hoe zij omgaan met de pandemie, is er nu deze online interviewserie met toezichthouders uit de cultuursector.
Marjet van Zuijlen is toezichthouder bij zowel het Nationale Theater als het Chassé Theater.
Zie je geen video? Bekijk deze dan op ons YouTube-kanaal.
Wanneer werd jou duidelijk dat deze crisis wel eens verstrekkende gevolgen zou kunnen hebben voor de organisatie?
"Al heel snel. Op donderdag 12 maart werden de samenscholingen beperkt, en wij hebben toen een première op donderdag 14 maart, waar jaren aan gewerkt was, moeten annuleren. En toen hoorden we dat we tot 1 juni niet open zouden kunnen. Dat betekent voor ons in de praktijk een sluiting tot na de zomer, omdat die maanden in het theater sowieso heel rustig zijn, en dan was nog maar de vraag hoe alles er daarna uit zou zien."
Is jouw rol als toezichthouder in de crisis veranderd?
"Ik denk het wel. De rollen van werkgever en sparringpartner die je hebt als toezichthouder, zijn belangrijker geworden. Zeker in deze crisis moet je ook aandacht hebben voor de mens achter de directeur. Het gaat niet alleen om gezond blijven, maar ook om omgaan met alle stress en de ongelofelijke onzekerheid. Daar moet je als werkgever het gesprek over aangaan."Als sparringpartner ben je ook belangrijk, want de vragen waar we nu mee geconfronteerd worden hebben geen duidelijke antwoorden. Ga je bijvoorbeeld mensen wel of niet in dienst houden? Het toezicht is intensiever, maar ook actiever. Intensiever omdat je nu wekelijks updates krijgt, en actiever omdat er ook echt meer van je wordt verwacht. Het heeft bijvoorbeeld lang geduurd voor het kabinet zich bewust werd van de problemen in de cultuursector. Dat betekende ook dat wij actief moesten lobbyen als toezichthouders. Het heeft zeker impact gehad op mijn rol."
En je bent dus ook dichter gaan staan op de directie?
"Ja, je hebt meer betrokkenheid, in alle opzichten."
Kun je een voorbeeld geven van een bijdrage die jullie als raad van toezicht hebben geleverd aan de organisatie, waar ze direct iets aan hadden?
"Eigenlijk zou je dat natuurlijk de directie moeten vragen, maar het duidelijkste waarvan ik het echt weet is het lobbyen. Toen het zo lang duurde voor er steun kwam voor de sector, toen zijn er allemaal mensen in actie gekomen, onder wie de voorzitter van onze raad van toezicht voor het Nationaal Theater, Jozias van Aartsen, en de voorzitter van de raad van toezicht van het International Theater Amsterdam, Marry de Gaay Fortman. Die hebben een brandbrief geschreven aan de minister, en dat is één van de brieven geweest die als effect heeft gehad dat er nu 300 miljoen is vrijgemaakt voor de sector, en dat is in ieder geval een begin."
Je noemde net al even het personeel, dat sommigen veel personeel in zzp-vorm hebben. Jij bent toezichthouder bij zowel het Chassé Theater als het Nationaal Theater, en ik heb begrepen dat bij het Chassé Theater eigenlijk maar vier mensen een tijdelijk contract hebben, terwijl bij het Nationaal Theater wel 200 freelancers, mensen met tijdelijke contracten en oproepkrachten rondlopen. Ben je daar verschillend mee omgegaan, kun je daar iets over vertellen?
"De cultuursector is een heel brede sector, en zelfs binnen de theatersector zie je heel grote verschillen. Je zag dat door de heel bijzondere marathonvoorstellingen die wij op het programma hadden staan, we bij het Nationaal Theater heel veel freelancers in dienst hadden, wat ook een uitzondering was voor ons. Dat pakt alleen nu niet goed uit, omdat wij geen 90%, maar ik geloof 45% krijgen voor de loonkosten. Daar komen we natuurlijk niet mee uit, en dan kun je dus ook niet je freelancers in dienst houden, hoe graag je dat ook zou willen. Bij het Chassé Theater konden we dat wel, want het zijn er maar vier. Wat dat betreft zijn er inderdaad grote verschillen."
Heb je nog advies aan andere toezichthouders, of tips die je wilt meegeven?
"We worstelen allemaal met hetzelfde. Ik heb de wijsheid niet in pacht. We zijn allemaal op zoek naar de beste manier om dit te laten werken. Wat ik merk is dat sommige toezichthouders bang zijn op de stoel van de directeur te gaan zitten, en hun betrokkenheid te laten merken. Als je die schroom hebt, laat hem varen, en vraag gewoon aan de directie waar behoefte aan is. Zij worden ook met heel veel geconfronteerd, dus sta echt naast de directie in deze periode.
"Volgende keer spreken we Marike Schaafsma, voorzitter van de raad van toezicht van Bibliotheek Midden-Brabant. Welke vraag zou je haar willen stellen?
"We kunnen altijd van elkaar leren! Ik zou haar willen vragen welke inzichten zij heeft opgedaan tijdens deze crisis, en wat zij geleerd heeft."
Weten waar je als bestuurder of toezichthouder op moet letten in deze uitzonderlijke periode? Lees onze tips voor governance in crisistijd.