Ervaringsverhaal Met een mentor op metaniveau naar de organisatie en je rol als leider kijken

Er bestaat geen specifieke opleiding die je klaarstoomt voor het leiden van een kunstinstelling – expertise en ervaring komen met de jaren. Cultuur+Ondernemen biedt sinds 2018 mentoringprogramma’s voor culturele organisaties. Startende leidinggevenden worden na een uitgebreide intake gematcht met een ervaren vakgenoot.

De mentor helpt me op metaniveau naar onze organisatie te kijken. In de dagelijkse gang van zaken kom ik daar zelf minder snel aan toe

Mentee Lilian Stolk, directeur van The Hmm, platform voor internetcultuur. Haar organisatie richt zich op evenementen, onderzoek en advies. Alles om de impact van het internet beter begrijpbaar te maken.

Waarom meldde je je aan voor het traject Mentoring voor Kunstpodia?

“De afgelopen jaren zijn we flink gegroeid. Van een project, naar een serie van evenementen tot aan een organisatie die ook onderzoek doet. Wat is de juiste structuur, welke financieringsmix past hierbij en wat doen we met het personeel? Met die vragen ging ik het mentoringproject in.”

Waar komt die groei vandaan?

“Dat komt deels door de pandemie. We moesten - net als andere culturele organisaties - op zoek naar nieuwe vormen van organiseren, online. Het leek ons niet passend om alles via bijvoorbeeld YouTube te streamen, terwijl we Big Tech bedrijven tegelijkertijd ook bevragen. Eén van onze eerste evenementen tijdens de pandemie - een soort pecha kucha avond met vijf sprekers - verliep daarom via vijf verschillende platforms: YouTube, Zoom, Discord, Jitsi en Twitch. Het wisselen van spreker betekende ook het wisselen van platform. Zo konden mensen ervaren wat de invloed van zo’n kanaal is op je eigen ervaringen.

En dat onderzoek zijn we blijven doen. We programmeren niet meer alleen, we doen ook onderzoek naar het format van onze programma’s. Hiermee boren we een nieuwe markt aan. We krijgen uitnodigingen van andere organisaties om met hen mee te denken. En we werden genomineerd voor de Amsterdamprijs. Nu is voor ons hét moment om naar een structurele, gevestigde organisatie te groeien. Door hier met een mentor naar kijken, krijg ik helder wat het te bewandelen pad moet zijn.”

Hoe verliep het eerste gesprek met mentor Steven?

“Hij stelde meteen vragen waar ik nog weken over na heb gedacht. Waarom zijn jullie er? Wat is je missie? Welke doelen heb je? Door over deze onderwerpen te beginnen, helpt hij mij op metaniveau naar onze organisatie te kijken. In de dagelijkse gang van zaken kom ik daar zelf minder snel aan toe.”

Helpt het traject je deze onderwerpen te managen?

“Het feit dat ik met Steven spreek, dwingt me al om er goed over na te denken. Moet ik mezelf in dienst nemen, hoe kan ik de uitvoerende rol bij mezelf verminderen? Het is niet zo dat ik de antwoorden nu 1, 2, 3 paraat heb, maar het borrelt wel in mijn hoofd. Tijdens één van de eerste gesprekken hielp hij me prioriteren. Om groei mogelijk te maken, hoef je niet alles tegelijk. Niet teveel, niet te snel. En vooral de dingen die je wel doet, goed aanpakken. Dat was een belangrijk inzicht. En ook: hoe voorkom je dat je een hype wordt? Bij het Mondriaan Fonds heeft hij veel ervaring opgedaan met innovatieprojecten. Dat motiveert mij weer extra om de samenwerkingen die we aangaan langdurig te maken. Zodat we onszelf op de één of andere manier inbedden in de sector, en daar een vaste positie in krijgen.”

Klopte de match met je mentor?

“Het leuke aan Steven is dat hij heel veel ervaring heeft en een enorm netwerk, maar dat hij net zo goed laat zien dat hij ook met dingen worstelt. Hij leidt natuurlijk een veel grotere organisatie, maar sommige vragen zijn vergelijkbaar of herkenbaar. Voor mij toont dit: hé, het blijft dus altijd puzzelen. Op gezette tijden van een afstandje naar onze organisatie blijven kijken, moet onderdeel worden van mijn ritme. Het lijkt mij fijn om na afloop van dit traject nog steeds regelmatig met een mentor om tafel te gaan. Zo iemand kan mij helpen uit te zoomen. Alleen al het besef dat iedereen met dezelfde zaken worstelt, is dan heel leerzaam.”

Mentor Steven van Teeseling is directeur van Sonsbeek & State of Fashion. Tot 2017 werkte hij als Hoofd Innovatie en Pilots bij het Mondriaan Fonds.

Je bent sinds 2020 mentor via Cultuur+Ondernemen. Waarom vind jij het belangrijk om startende leidinggevenden van culturele organisaties te begeleiden?

“Veel leidinggevenden in de cultuursector zijn vanuit passie voor de artistieke inhoud in hun rol terecht gekomen. Ze moeten het vak leren in de praktijk. En dat is soms best ingewikkeld. Cultuur is een publieke sector, voor een groot deel vanuit subsidies gefinancierd. Het is voor mij dan niet meer dan normaal om kennis over te dragen. Bovendien is het ook gewoon heel leuk om zo connectie te houden met de jongere generaties. Om uit te kunnen leggen hoe je iets aanpakt, moet je je ineens gaan formuleren. En dat maakt zaken voor mezelf net zo goed duidelijker. Dus het levert mij óók iets op.”

Hoe zou jij jouw stijl van begeleiden beschrijven?

“Alles wat je als leidinggevende in de cultuursector doet, hangt samen met een heel grote drive. Je bent niet bij deze organisatie terecht gekomen omdat je veel geld wilde verdienen, want dan werkte je wel in een andere branche. Het is dus heel belangrijk om steeds terug te keren naar dat vlammetje: waarom vond ik dit ook alweer zo belangrijk? Daar probeer ik als mentor op in te prikken. In de dagelijkse gang van zaken verlies je die focus soms. Er moeten rapportages worden gemaakt, verantwoordingen voor subsidiënten enzovoorts. Dat leidt allemaal af van wat het werk belangrijk maakt voor jou, als leidinggevende. Terwijl je nu juist dáár je energie en je inspiratie uithaalt. Al het andere - je doelen, de positionering van het bedrijf - zijn daar een afgeleide van. ”

Wat voor vragen kom jij vooral tegen tijdens de mentoringtrajecten?

“Het vinden van de juiste balans tussen je eigen motivatie en de ambitie om je organisatie te laten groeien. Een valkuil die ik vaak zie is dat organisaties zich te snel omvormen naar de wensen van subsidiegevers. Of dat ze zich te star als organisatie inrichten, terwijl het daarvoor nog een clubje mensen was dat het allemaal met elkaar deed. Een goede leider is wat mij betreft iemand die inspirerend is, een visionair. En die de organisatie zoveel mogelijk vrijhoudt van de druk van subsidies en politiek. Daar komt die balans weer in terug. Je moet aan de ene kant goed weten welke dagelijkse stappen nodig zijn. En aan de andere kant moet je je persoonlijke drive blijven opzoeken. Dan is het fijn als je eens in de zoveel tijd met iemand kunt praten die jouw belang weer centraal zet. Daar kan een mentor heel goed bij helpen.”

Welke les kan het bredere culturele veld hieruit trekken?

“Mentoring heeft een heel waardevolle functie om het cultuurveld te stimuleren en te helpen ontwikkelen. In dit soort trajecten doen we ook een heleboel kennis op waar overheden en subsidiegevers naar zouden mogen luisteren bij het maken van beleid. Daar kan meer gebruik van worden gemaakt.

We lopen met z’n allen namelijk steeds tegen dezelfde problemen aan, die het voor organisaties moeilijk maken duurzaam door te groeien. Dat belemmert de dynamiek in het veld en zet de boel soms een beetje op ‘slot’. Een belangrijke constatering voor mij is bijvoorbeeld dat het systeem van subsidies zo gefocust is op verantwoording, dat kleine organisaties een enorm deel van hun tijd kwijt zijn met administratie, verslaglegging, impactrapporten, prestatie-eisen en het invullen van allerlei matrixen - die ook nog eens voor elke subsidiegever anders zijn - in plaats van te doen waar ze écht goed in zijn: inspirerende programma’s maken en verbindingen leggen met het publiek. Dat is denk ik uit balans geraakt. Het is niet efficiënt bovendien vanuit oogpunt van bedrijfsvoering. Als overheden en subsidiënten dit zouden door vertalen naar hun beleid, helpen we de sector op twee manieren vooruit. Met mentoren aan de ene kant die individuele organisaties helpen groeien, en met een systeem aan de andere kant dat deze groei ook stimuleert.”

Lilian en Steven deden, respectievelijk als mentee en als mentor, mee aan Mentoring voor Kunstpodia, een spin-off van het succesvolle programma Mentoring voor Zakelijk Leiders. Beide mentoringprogramma’s, die onder het programma Mentoring voor Culturele organisaties vallen, staan het hele jaar door open voor nieuwe aanvragen. Cultuur+Ondernemen beschikt over een uitgebreid, steeds groeiend, mentorenteam voor culturele organisaties.